Ο Ανδρέας Γληνός, γιος του παιδαγωγού, φιλόσοφου και πολιτικού Δημήτρη Γληνού υπήρξε γιατρός και βιολόγος με πλούσια ερευνητική και ακαδημαϊκή καριέρα τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Ανάμεσα σε άλλα υπήρξε Διευθυντής στο Τμήμα Αναπτυξιακής Φυσιολογίας του Walter Reed Medical Center της Ουάσινγκτον και research professor στο Πανεπιστήμιο του Μαίρυλαντ. Δίδαξε Φυσιολογία ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιo του Σιράζ, στο Ιράν και του Μαντράς στην Ινδία. Το 1977 διορίσθηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο George Washington και το 1978 ανέλαβε Διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Παπανικολάου του Ελληνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου μέχρι το 1983, όταν παραιτήθηκε για να προετοιμάσει τη σύσταση του Ιδρύματος Γληνού.

Εισήγηση στο Συνέδριο «Ναρκωτικά: ένα πρόβλημα, πολλές λύσεις». Ζάππειο Μέγαρο, 18-19 Νοεμβρίου 1989, Διοργάνωση Ε.Σ.Ε.Α.Ν. και LIA.

Δημοσίευση: Γληνός Α. (1994) Εισήγηση για την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών. Στο Βιολογική επιστήμη και κοινωνία, Ίδρυμα Γληνού, Εκδ. Δελφίνι, Αθήνα, σελ. 67-70.

«Ευχαριστώ πολύ το προεδρείο για την καλοσύνη του να μου επιτρέψει να θέσω υπόψη του σημαντικού αυτού συνεδρίου ορισμένα ευρήματα της σύγχρονης ιατροβιολογικής έρευνας που έχουν άμεση σχέση με το θέμα που συζητιέται εδώ. Το ότι μερικά από αυτά που θα πω έχουν ήδη καλυφθεί από προηγούμενους ομιλητές επιβεβαιώνει τη βασική θέση που θα πάρω. Νομίζω όμως ότι δεν μειώνει την πληροφοριακή σημασία, για το ακροατήριο αυτό, των ευρημάτων της έρευνας στα οποία θα αναφερθώ.

»Θα ήθελα λοιπόν να αρχίσω εξετάζοντας μία έννοια την οποία, κατά τη γνώμη μου, οι κυβερνήσεις, από υποκρισία, και το πλατύ κοινό, από παραπληροφόρηση, θεωρούν ως επιστημονικά αποδεδειγμένη αλήθεια. Η έννοια αυτή προβάλλεται ως το αξίωμα που δικαιώνει την ύπαρξη της απαγορευτικής, της κατασταλτικής πολιτικής για την καταπολέμηση των ναρκωτικών. Η έννοια αυτή αφορά τη θεώρηση των ναρκωτικών ουσιών ως ουσιών τοξικών, δηλαδή ουσιών που η χρόνια χρήση τους επιφέρει την καταστροφή ορισμένων κυττάρων και ιστών του οργανισμού, όπως η χρόνια χρήση αλκοολούχων ποτών επιφέρει την καταστροφή των ηπατικών και νευρικών κυττάρων, έτσι που δικαιολογημένα μιλάμε για ηπατοξικότητα και νευροτοξικότητα της αλκοόλης. Ενώ όμως δεν υπάρχει απαγορευτική και κατασταλτική πολιτική κατά των οινοπνευματωδών ποτών, και ούτε χρησιμοποιούνται οι όροι «τοξικομανία» και «τοξικομανείς» γι’ αυτούς που κάνουν όχι μόνο χρήση αλλά και κατάχρηση οινοπνευματωδών αλλά και του τσιγάρου, του οποίου η τοξικότητα, σήμερα, δεν χρειάζεται πρόσθετο τονισμό, χρησιμοποιούνται οι όροι αυτοί –«τοξικομανία», «τοξικομανείς»- για τους χρήστες π.χ. των αλκαλοειδών του οπίου, της μορφίνης και της ηρωίνης. Θα φανεί παράδοξο, ίσως και σε πολλούς σ’ αυτήν την αίθουσα, το γεγονός ότι θα πρέπει να ψάξει κανείς πολύ σ’ ένα σύγχρονο εγχειρίδιο φαρμακολογίας ή τοξικολογίας για να βρει, από τις απειράριθμες ουσίες που χρησιμοποιούνται σήμερα ως φάρμακα, κάποιες με τη σχεδόν παντελή έλλειψη τοξικότητας που η σύγχρονη έρευνα αποκάλυψε ότι χαρακτηρίζει τη χρόνια χρήση των αλκαλοειδών του οπίου. Και αυτό, έστω κι αν λόγω του φαινομένου της ανοχής, η επιθυμητή για τη δημιουργία της ευφορίας δόση πρέπει να αυξηθεί προοδευτικά, ώσπου να φτάσει στο επίπεδο συντήρησης, όπως ονομάζεται, και που διαφέρει από άτομο σε άτομο.

»Η ευφορία για την οποία μίλησα έχει αποδειχθεί από τη σύγχρονη ιατροβιολογική επιστήμη ότι αντιπροσωπεύει μια ποσοτικά αυξανόμενη έκφραση ή εκδήλωση της λειτουργίας όχι παθολογικών αλλά εντελώς φυσιολογικών διαδικασιών της λειτουργίας του εγκεφάλου μας. Ο οργανισμός μας, πράγματι, παράγει ουσίες με ευφορική δράση ποιοτικά απαράλλαχτη με αυτήν της μορφίνης, οι οποίες έχουν ονομαστεί για το λόγο αυτό, δηλαδή από τη σύντμηση των δύο λέξεων «ενδογενείς μορφίνες» (endorphins). Η παραγωγή των ουσιών αυτών αποτελεί αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού κατά του πόνου (μην ξεχνάμε ότι η μορφίνη και η ηρωίνη είναι τα ισχυρότερα αναλγητικά φάρμακα που διαθέτουμε), αλλά και κατά του στρες γενικά, είτε αυτό είναι σωματικό, με τη μορφή κόπωσης, είτε ψυχολογικό, με τη μορφή άγχους. Εκμεταλλευόμενοι τη σχέση αυτή, μπορούμε να αυξήσουμε την παραγωγή ενδορφινών κει συνεπώς την αγχόλυση, προκαλώντας κόπωση μέσω της σωματικής άσκησης. Τυπικό παράδειγμα γι’ αυτές τις παρατηρήσεις και τους συσχετισμούς είναι αυτοί που καθημερινά χρησιμοποιούν ως άσκηση τη διαδρομή αποστάσεων πολλών χιλιομέτρων με βραδύ τροχάδην. Η ευφορία που αισθάνονται οι δρομείς αυτοί των μεγάλων αποστάσεων, όπως αποκαλούνται, περιγράφεται από τους ίδιους με τα ζωηρότερα χρώματα, όπως με τα μελανότερα χρώματα περιγράφονται το άγχος και η κατάθλιψη που τους καταβάλλουν αν, για κάποιο λόγο και για κάποιο χρονικό διάστημα, δεν ασκηθούν.

»Με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια λοιπόν, αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε την τρέχουσα ορολογία, και οι δρομείς των μεγάλων αποστάσεων είναι εξαρτημένοι τοξικομανείς. Νομίζω ότι αρκεί αυτή η σύγκριση για να καταρρεύσει ολόκληρο το αντιεπιστημονικό, ανορθολογικό, υποκριτικό σκεπτικό πάνω στο οποίο, τάχα, στηρίζεται η απαγορευτική, κατασταλτική πολιτική για τα ναρκωτικά, ενώ οι πραγματικοί λόγοι αναφέρονται στα ασύλληπτα υπερκέρδη του παράνομου εμπορίου των ναρκωτικών, όπως τόσο πειστικά αναλύθηκαν από τους χθεσινούς ομιλητές.

»Έχοντας δείξει ότι τα ναρκωτικά είναι από τα ελάχιστα φάρμακα που στερούνται χρόνιας βιολογικής τοξικότητας, ότι η δράση τους στηρίζεται σε φυσιολογικούς, και όχι παθολογικούς, βιολογικούς μηχανισμούς, θα τελειώσω με μια παρατήρηση που αναφέρεται στην κοινωνική αδρανοποίηση των χρηστών των ουσιών αυτών. Υπάρχει και εδώ τεράστια παρανόηση: η λειτουργία των ενδορφινών διαφέρει από άτομο σε άτομο, και η αποτελεσματικότητά τους στην καταπολέμηση του άγχους διαφέρει επίσης στο ίδιο άτομο ή σε διάφορες χρονικές περιόδους ανάλογα με το βαθμό του άγχους που οι συνθήκες της κοινωνικής του διαβίωσης του προκαλούν. Η ιατρικά επιβλεπόμενη χρήση εξωγενούς μορφίνης για την αντιμετώπιση αυτών των περιπτώσεων δεν διαφέρει από οποιαδήποτε χρήση άλλων ψυχοφαρμάκων. Αντί να αδρανοποιεί το άτομο, η αγχόλυση, αντίθετα, αυξάνει τη δραστηριότητα και τη δημιουργικότητά του, όπως στην περίπτωση του διάσημου καθηγητή της Παθολογίας William Osler, του Πανεπιστημίου John Hopkins,του οποίου η συμβολή στην ιατρική επιστήμη, στις αρχές του αιώνα μας, ήταν τέτοια, που το υπερμοντέρνο σημερινό κτίριο του Πανεπιστημίου το οποίο στεγάζει το τμήμα Παθολογίας έχει ονομαστεί προς τιμής του Κτίριο Osler. Χρήστης της μορφίνης, όπως αναφέρεται ακόμη στα εγχειρίδια φαρμακολογίας, ο Osler ονόμαζε τη μορφίνη «το φάρμακο του ίδιου του Θεού (God’s own medicine, Goodman and Gillman, σελ. 253, 1970).

»Όπως για όλα τα φάρμακα, για όλες τις βιολογικά δραστικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένης και της τροφής μας, υπάρχει χρήση, υπάρχει και κατάχρηση: η τελευταία με αναπόφευκτα βλαβερά αποτελέσματα, βιολογικά ή ψυχολογικά. Η κατάχρηση των ναρκωτικών ουσιών οδηγεί στην κοινωνική αδρανοποίηση του ατόμου και επιβάλλει, με όλα τα μέσα που αναφέρθηκαν χθες, τα παράνομο εμπόριο των ναρκωτικών, για να πραγματοποιούνται τα κολοσσιαία υπερκέρδη. «Τοξικομανία», για να γυρίσουμε εκεί από όπου αρχίσαμε, δεν υπάρχει ως όρος στην ιατροβιολογική βιβλιογραφία της αγγλικής γλώσσας, αλλά μόνο «φαρμακευτική κατάχρηση» (drug abuse), κατάχρηση που ο μόνος τρόπος για την αποτελεσματική καταπολέμησή της είναι η νομιμοποίηση της χρήσης ναρκωτικών, η νόμιμη χορήγησή τους, με ιατρική επίβλεψη, σ’ αυτούς που τα έχουν ανάγκη, για τους λόγους που αναφέραμε πιο πάνω. Έτσι θα εξαλειφθεί το παράνομο εμπόριο των ναρκωτικών –το κύριο, δηλαδή, αίτιο της δημιουργίας των ατόμων που, επίμονα και παραπλανητικά, κυβερνήσεις και κατασταλτικές εξουσίες εξακολουθούν να ονομάζουν με τον υποβιβαστικό, εξευτελιστικό όρο «τοξικομανείς».