Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τον Αυτισμό, επανερχόμαστε στο άρθρο μας «Η κάνναβη ως φάρμακο στον αυτισμό» που στηρίζεται στο αντίστοιχο αφιέρωμα του Newsweek. Ενώ σας προτείνουμε να διαβάσετε και τη συνέντευξη της Dr. Bonni Goldstein, μιας από τις πρωτοπόρους και αναγνωρισμένες διεθνώς ιατρούς στο θέμα της κάνναβης, ιδιαίτερα στο θέμα της χρήσης της κάνναβης ως φαρμάκου σε παιδιά.
Η κάνναβη ως φάρμακο στον αυτισμό
Η διαταραχή του αυτισμού επηρεάζει περίπου το 1% των παιδιών σε όλο τον κόσμο, με δυσανάλογα υψηλά ποσοστά στις ανεπτυγμένες χώρες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων εκτιμούν ότι ένα στα 68 παιδιά πάσχει από μια ασθένεια που συγκαταλέγεται στο φάσμα του αυτισμού, ένα φάσμα ευρύ που περιλαμβάνει πολύπλοκες διαταραχές του εγκεφάλου που δυσχεραίνουν την επικοινωνία και άλλες αλληλεπιδράσεις του ατόμου.
Όμως αυτό δεν είναι εφικτό για όλα τα παιδιά που πάσχουν από την ασθένεια του αυτισμού και η επιστημονική κοινότητα αναζητά σιγά σιγά λύσεις για αυτά με τη χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης.
Στις περιπτώσεις «χαμηλά λειτουργικού» αυτισμού, τα συμπτώματα που αντιμετωπίζει ο ασθενής είναι πιο έντονα και συχνά βίαια. Τα παιδιά υιοθετούν επαναλαμβανόμενες και μερικές φορές επιβλαβείς συμπεριφορές, χτυπώντας για παράδειγμα το κεφάλι τους στον τοίχο, και παρουσιάζουν υπερευαισθησία σε ήχους και το φως, με την έκθεση σε αυτά να προκαλεί συχνά βίαια ξεσπάσματα. Επιπλέον, δυσκολεύονται να κοιμηθούν, ενώ μερικά από αυτά τα παιδιά δεν μαθαίνουν ποτέ να μιλούν, ή φτάνουν στα εφηβικά τους χρόνια έχοντας μόνο ένα πολύ περιορισμένο λεξιλόγιο.
Ο αυτισμός δεν θεραπεύεται και τα περισσότερα συμπτώματα των παιδιών αντιμετωπίζονται με φάρμακα για την κατάθλιψη, το άγχος ή για την ασθένεια της ελλειματικής προσοχής και της υπερκινητικότητας (ADHD). Αυτά τα φάρμακα συχνά προκαλούν εμμονικές συμπεριφορές και αϋπνία, ενώ αναπόφευκτη είναι και η αύξηση βάρους του ασθενή. Για πολλά παιδιά με σοβαρό αυτισμό, τα φάρμακα αυτά βοηθούν για λίγες μόνο ώρες. Μόλις τα φάρμακα χάσουν την ισχύ τους, τα συμπτώματα όπως αυτό της υπερκινητικότητας επανέρχονται και γίνονται ακραία.
Η έρευνα του Dr. Adi Aran
Ο Δρ. Adi Aran είναι ένας παιδιατρικός νευρολόγος από την Ιερουσαλήμ, ο οποίος ξεκίνησε πρώτος να διεξάγει πειράματα με τη φαρμακευτική κάνναβη ως θεραπεία για παιδιά με βαριές μορφές αυτισμού.
Στο Ισραήλ, η χρήση κάνναβης είναι νόμιμη σε μικρό αριθμό ιατρικών περιπτώσεων, όπως η επιληψία, ο χρόνιος πόνος και ορισμένες μορφές καρκίνου. Ο Aran, ο οποίος διευθύνει τη μονάδα παιδιατρικής νευρολογίας στο νοσοκομείο Shaare Zedek της Ιερουσαλήμ, είχε συστήσει τη χρήση κάνναβης σε μερικά από τα επιληπτικά παιδιά-ασθενείς του. Στα τέλη του 2015 ξεκίνησε τη δική του ανεπίσημη μελέτη ιατρικής κάνναβης για σοβαρό παιδιατρικό αυτισμό.
Ο Dr Aran που διευθύνει τη μονάδα παιδιατρικής νευρολογίας στο νοσοκομείο Shaare Zedek της Ιερουσαλήμ
Αυτισμός και επιληψία
Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής το 2015 είχε μόλις εκδώσει μια αρνητική δήλωση για την ιατρική κάνναβης, όμως ο Aran άρχιζε να βλέπει ενδείξεις υπέρ της χρήσης της. Η πρώτη του ιδέα ότι η κάνναβη θα μπορούσε να λειτουργήσει σε αυτιστικά παιδιά προήλθε από ανέκδοτες αναφορές γονέων που είχαν χρησιμοποιήσει το φάρμακο για τη θεραπεία παιδιών με επιληψία. Το σκεπτικό πίσω από τη θεραπεία και ο λόγος που αυτή λειτούργησε, έγκειτο στις δύο βασικές χημικές ουσίες του φυτού: τον ψυχοδραστικό παράγοντα της τετραϋδροκανναβινόλης (THC) και την μη ψυχοτρόπο κανναβιδιόλη (CBD).
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι γεμάτος με υποδοχείς κανναβινοειδών, οι οποίοι παίρνουν το όνομά τους από το φυτό και λειτουργούν σαν ειδικές κλειδαριές στις οποίες το THC είναι το κλειδί. Όταν το THC συνδέεται με τους υποδοχείς κανναβινοειδών στον εγκέφαλο, αρκετές αισθήσεις πλημμυρίζουν το σώμα και προκαλούν στους χρήστες ευφορία.
Το CBD από την άλλη λειτουργεί διαφορετικά και συχνά με αντίθετα αποτελέσματα. Δεν συνδέεται άμεσα με τους υποδοχείς κανναβινοειδών, δεν είναι ψυχοδραστικό και δεν αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Αντ ‘αυτού, το CBD αλληλεπιδρά με τον εγκέφαλο έμμεσα. Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται «διαμόρφωση», καταπολεμά την ψύχωση, την κατάθλιψη, τη φλεγμονή, το άγχος και την κατάθλιψη. Το CBD του φυτού της κάνναβης έχει την ιδιότητα να προκαλεί χαλάρωση και να αντισταθμίζει το άγχος, καθιστώντας το ιδανικό για την επιληψία και τον αυτισμό.
Ένας υγιής ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί με μια ισορροπία διέγερσης και αναστολής, μια ώθηση και έλξη που ρυθμίζει την πληροφορία καθώς ρέει μέσα από τις χημικές αντιδράσεις στο κεφάλι μας. Με τη διέγερση, τα κύτταρα μεταδίδουν πληροφορίες και σήματα. Η αναστολή διατηρεί υπό έλεγχο την ροή της κυκλοφορίας. Όπως το νερό υψηλής πίεσης που ρέει μέσα από ένα στενό σωλήνα, αυτά τα δύο συστήματα συνεργάζονται για να διανέμουν πληροφορίες χωρίς υπερφόρτωση του συστήματος.
Τα άτομα με επιληψία πάσχουν από μειωμένη λειτουργία αναστολής, η οποία προκαλεί επιληπτικές κρίσεις. Τα τελευταία πέντε χρόνια, επιτυχημένες μελέτες σχετικά με τη χρήση κάνναβης, οι οποίες ασχολούνται με εξειδικευμένα στελέχη με ελάχιστο έως μηδενικό THC, έδειξαν ότι η ουσία του CBD αποτελεί θεμιτή θεραπεία για ορισμένες μορφές σοβαρής παιδιατρικής επιληψίας.
Οι γιατροί πιστεύουν ότι το φάρμακο λειτουργεί επειδή το CBD αυξάνει την αναστολή, βοηθώντας έτσι στην πρόληψη της διέγερσης των νευροδιαβιβαστών που προκαλούν κρίσεις. Και επειδή το CBD δεν προκαλεί τη διέγερση που προκαλεί το THC ως ουσία, πιστεύεται ότι παρουσιάζει μικρό κίνδυνο για τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο ενός παιδιού όταν χορηγείται μόνο του.
Το Ισραήλ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ιατρικής έρευνας για την κάνναβη, αφού η σύγχρονη υγειονομική περίθαλψη άρχισε να εξετάζει τα πλεονεκτήματά της. Ο Raphael Mechoulam, ο οποίος μελετά την φαρμακευτική χημεία στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, ταυτοποίησε για πρώτη φορά το THC και το CBD μελετώντας 5 κιλά λιβανέζικου χασίς στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ήταν πρόθυμος να «ξεκλειδώσει» τα χημικά συστατικά του με τον ίδιο τρόπο που οι ερευνητές είχαν μελετήσει και χαρτογραφήσει την κοκαΐνη και την ηρωίνη στο παρελθόν και το 1980 η έρευνά του οδήγησε στην πρώτη δοκιμή σχετικά με τη χρήση του CBD για την επιληψία.
Τα αποτελέσματα ήταν πολλά υποσχόμενα, αλλά το στίγμα της κάνναβης ως ψυχοτρόπου ουσίας ήταν πολύ ισχυρό για να επιτρέψει μια άμεση αλλαγή. Στην Αμερική, η κάνναβη επισήμως (και σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση μιας και πάνω από τις μισές Πολιτείες της χώρας έχουν διαφορετικούς νόμους) ταξινομείται ως εθιστική και μη ασφαλής ουσία και στερείται ιατρικής χρήσης.
Ωστόσο, ο Mechoulam και άλλοι επιστήμονες συνέχισαν να διερευνούν το CBD και τα αποτελέσματά του. Μερικώς επηρεασμένη από το έργο τους, το οποίο έδειξε ότι η κάνναβη είναι μια ισχυρή ουσία για την ανακούφιση του πόνου, η Καλιφόρνια νομιμοποίησε την ιατρική κάνναβη το 1996, ενώ ακολούθησαν και άλλες Πολιτείες. Ωστόσο, χρειάστηκε ένα 8χρονο κορίτσι για να πείσει την ιατρική κοινότητα ότι πρόκειται για μια νόμιμη θεραπεία για άρρωστα παιδιά.
Η Σαρλότ, το κοριτσάκι «που βάφτισε» την ποικιλία Sharlot’s Web
Η Charlotte Figi, με τη μητέρα της φωτογραφημένες το 2013
Ο Σαρλότ Φίγκι, που ζει στο Κολοράντο, έπασχε από απειλητική για τη ζωή της επιληψία. Από τη βρεφική της ηλικία, βίωνε μέχρι και 300 επιληπτικές κρίσεις μεγάλου βαθμού ανά εβδομάδα. Μέχρι την ηλικία των 5 ετών, η καρδιά της είχε σταματήσει αρκετές φορές και δεν μπορούσε να περπατήσει ή να τρώει μόνη της. Το 2013, οι απεγνωσμένοι γονείς της έπεισαν έναν γιατρό να χορηγήσει ιατρική συνταγή για λάδι κάνναβης για την κόρη τους. Το διάλειμμα, ένα ειδικό στέλεχος κάνναβης με αναλογία 20 προς 1 CBD προς THC, έσωσε τη ζωή της.
Η Charlotte είναι τώρα 11 ετών. Κάθε μέρα λαμβάνει δύο δόσεις κάνναβης με το φαγητό της. Οι επιληπτικές κρίσεις της έχουν σχεδόν σταματήσει. Είναι υγιής και η ανάκαμψή της είναι τόσο αξιοσημείωτη που ένα ιδιαίτερο στέλεχος ιατρικής κάνναβης που παράγεται στο Κολοράντο ονομάστηκε Charlotte’s Web.
Πέρυσι, μια φαρμακευτική εταιρεία που εδρεύει στο Λονδίνο κατασκεύασε το Epidiolex, ένα φάρμακο βασισμένο στο CBD, προς έγκριση από το FDA (την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ). Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2018, το φάρμακο αυτό βοήθησε να μειωθούν οι επιληπτικές κρίσεις κατά 41%, σε σύγκριση με το 14% μεταξύ των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Το Epidiolex θα μπορούσε να εγκριθεί από το FDA μέχρι και το καλοκαίρι. Εάν συμβεί αυτό, θα είναι η πρώτη φορά που η Υπηρεσία αυτή θα έχει ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε ένα φάρμακο που προέρχεται από την κάνναβη.
Όταν η περίπτωση της Charlotte ήρθε στο φως το 2013, ο Aran ήταν ένας από τους νευρολόγους που συνταγογράφησαν κάνναβη σε νέους με επιληψία. Ωστόσο, σχεδόν το ένα τρίτο των παιδιών με αυτισμό πάσχουν από επιληψία. Καθώς ο Aran παρακολούθησε τους επιληπτικούς ασθενείς του να υποφέρουν λιγότερο από επιληπτικές κρίσεις, παρατήρησε ότι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, επικοινωνιακές δυσκολίες και απογοητεύσεις με κοινωνικές αλληλεπιδράσεις επίσης βελτιώθηκαν. Μελέτες σε ιατρικά περιοδικά ανά τον κόσμο σημείωναν το ίδιο αποτέλεσμα.
Ο 47χρονος Aran γνώριζε πολύ καλά την έρευνα του Μechoulam για το CBD και την επιληψία, αλλά άρχισε να αναρωτιέται: Μπορεί το CBD να λειτουργήσει σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής υποφέρει μόνο από αυτισμό;
Μπορεί το CBD να λειτουργήσει σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής υποφέρει μόνο από αυτισμό;
Οι γονείς ασθενών με αυτισμό, αφού είχαν διαβάσει σε φόρουμ και αναρτήσεις στο Facebook ιστορίες για το πώς το CBD δούλευε σε σχέση με την επιληψία και τον αυτισμό, προέτρεψαν τον Aran να δοκιμάσουν την κάνναβη στα παιδιά τους. Ο επιστήμονας πέρασε δύο χρόνια διστάζοντας. Είναι ο ρόλος της ιατρικής κοινότητας, σύμφωνα με αυτόν, να προστατεύσει τους ασθενείς από το να πέφτουν σε λανθασμένες θεραπείες, ειδικά εκείνες που θα μπορούσαν να αποδειχθούν επιβλαβείς. Ήταν περίεργος για την προσπάθεια του CBD για τους σοβαρά αυτιστικούς ασθενείς, αλλά δεν ήταν βέβαιος ότι ήταν η σωστή κίνηση ηθικά.
Σταδιακά, αφού είχε μιλήσει με δεκάδες επίμονους γονείς, ο Aran άλλαξε γνώμη. Τον Δεκέμβριο του 2015, ξεκίνησε την πρώτη ανοικτή μελέτη σχετικά με τη χρήση κάνναβης για παιδιά με αυτισμό, συνταγογραφώντας το φάρμακο σε μερικά από τα παιδιά με τις σοβαρότερες μορφές της ασθένειας, ηλικίας από 5 έως 20 ετών, ενώ χαρτογράφησε και παρακολούθησε τα αποτελέσματα.
Το Ισραήλ είναι πλέον ένα από τα τρία έθνη, μαζί με τον Καναδά και την Ολλανδία που διαθέτει ένα κυβερνητικό πρόγραμμα κάνναβης. Με την παγκόσμια ιατρική αγορά κάνναβης να ξεπερνά πλέον το όριο των 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αυτή η μικροσκοπική χώρα με μόνο 8 εκατομμύρια ανθρώπους είναι έτοιμη να κερδίσει ένα μεγάλο κομμάτι αυτού του κέρδους.
Μια από τις φυτείες κάνναβης του Ισραήλ
Η κάνναβη που ο Aran συνταγογραφεί για τον αυτισμό και επιληψία είναι ένα ειδικό στέλεχος που παράγεται αρχικά για ασθενείς μόνο με επιληψία, με αναλογία 20 προς 1 σε CBD προς THC, η οποία δούλεψε αποτελεσματικά για τη Charlotte Figi. Μέχρι στιγμής, χορηγείται μόνο για τους ασθενείς του σε σοβαρή κατάσταση: παιδιά που δεν είχαν ανταποκριθεί ποτέ στα παραδοσιακά φάρμακα για τον αυτισμό, που ως επί το πλείστον δεν μιλούσαν και ήταν αρκετά βίαια. Η κάνναβη, για την ώρα, αποτελεί την τελευταία λύση και δεν χορηγείται από τον Aran σε ελαφριές περιπτώσεις, όπως αυτές του συνδρόμου Asperger.
Ο Aran συμπεριέλαβε 60 παιδιά ηλικίας από 5 έως 21 ετών στην πρώτη του μελέτη. Παρακολούθησε τα αποτελέσματα κάθε ασθενούς για έξι μήνες μέσω μιας σειράς ερωτηματολογίων που συμπλήρωναν οι γονείς, αλλά και επισκέψεων στο ιατρείο.
Ένα έγγραφο που θα δημοσιευθεί αργότερα φέτος στο περιοδικό Pediatrics συνοψίζει τα αποτελέσματα. Οι περισσότεροι γονείς δήλωσαν ότι τα παιδιά τους βελτιώθηκαν από τη θεραπεία. Σχεδόν οι μισοί είδαν μια σημαντική μείωση των βασικών συμπτωμάτων του αυτισμού, και σχεδόν το ένα τρίτο δήλωσε ότι τα παιδιά τους είτε άρχισαν να μιλούν για πρώτη φορά είτε επικοινωνούσαν αποτελεσματικά, μη λεκτικά.
Η έρευνα στις Ηνωμένες Πολιτείες και η κανναβιδιβαρίνη ή CBDV
Η ιατρική κοινότητα και οι γονείς των παιδιών ασθενών δεν είναι οι μόνοι που επιθυμούν τη συνέχιση των μελετών σχετικά με την κάνναβη και τον αυτισμό. Οι μεγάλες ισραηλινές εταιρείες παραγωγής κάνναβης παρακολουθούν επίσης τις εξελίξεις γύρω από το ζήτημα, περιμένοντας τα πιθανά τους κέρδη.
Ο Δρ Eric Hollander, διευθυντής του Προγράμματος »Autism and Obsessive Compulsive Spectrum» στο νοσοκομείο Montefiore της Νέας Υόρκης, ανακοίνωσε πέρυσι ότι διεξάγει τη δική του μελέτη για την ιατρική κάνναβη στον παιδιατρικό αυτισμό και είναι ο πρώτος στην Αμερική που θα διερευνήσει τη χρήση της κάνναβης για τον παιδιατρικό αυτισμό.
Αλλά αντίθετα από τη μελέτη του Aran, οι ασθενείς του Hollander λαμβάνουν θεραπεία που δεν περιέχει ούτε THC, ούτε CBD. Θα λάβουν καθαρή κανναβιδιβαρίνη, ή CBDV, ένα κανναβινοειδές που προέρχεται από το φυτό κάνναβης και είναι παρόμοιο σε χημική σύνθεση με το CBD. Διαθέτει επίσης παρόμοιο ιστορικό με το CBD αναφορικά με την ιατρική του εφαρμογή. Σε μελέτες μεταξύ ασθενών με επιληψία, το CBDV ήταν επίσης αποτελεσματικό στη μείωση των επιληπτικών κρίσεων.
Ο Hollander θα ξεκινήσει την πρόσληψη ασθενών για τη μελέτη του τον Μάρτιο του 2018, αλλά δεν θα έχει αποτελέσματα πριν το 2021. Εάν οι ασθενείς παρουσιάσουν μια στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του CBDV και του εικονικού φαρμάκου που θα λάβουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του αυτισμού, πιθανότατα θα έχουμε να κάνουμε με ένα απαραίτητο βήμα για την κυκλοφορία του φαρμάκου στην αγορά.
Εν τω μεταξύ, ο Aran τονίζει την ανάγκη να αρθεί το στίγμα κατά της κάνναβης που εξακολουθεί να διαπερνά την αμερικανική ιατρική και την Ομοσπονδιακή ρύθμιση περί ναρκωτικών ουσιών.
«Η χορήγηση μαριχουάνας στα παιδιά είναι αδιανόητη, αλλά το CBD δεν είναι μαριχουάνα», λέει. «Δεν είναι ναρκωτικό. Είναι ένα φάρμακο», δηλώνει ο γιατρός…
