Ο επικεφαλής του Ισραηλινού Πρακτορείου Ιατρικής Κάνναβης, που υπάγεται στο υπουργείο Υγείας του Ισραήλ, Yuval Landschaft βρέθηκε στη χώρα μας στις αρχές Φεβρουαρίου και συναντήθηκε με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς καθώς και με εκπροσώπους του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκου.

Ο κ. Landschaft δεν είναι η πρώτη φορά που συναντιέται με τους Έλληνες αξιωματούχους μιας και έχουν προϋπάρξει επισκέψεις ελληνικών αντιπροσωπειών στο Ισραήλ το οποίο ως γνωστόν αποτελεί έναν από τους πρωτοπόρους τόσο στην έρευνα όσο και στη χορήγηση της κάνναβης σε ασθενείς. Στη συνέντευξή του που παραχώρησε στη Ναυτεμπορική και την Ανθή Αγγελοπούλου που δημοσιεύτηκε με τίτλο «Η κάνναβη μπορεί πραγματικά να βοηθήσει» και υπότιτλο «Όχι στη νομιμοποίηση, ναι στην ιατρική χρήση» που σας μεταφέρουμε, αναφέρεται στον τρόπο διαχείρισης και εκμετάλλευσης ενός πολλά υποσχόμενου τομέα για την οικονομία της χώρας μας, αυτόν της παραγωγής και επεξεργασίας ιατρικής κάνναβης.

Κύριε Landschaft, πώς μπορεί κατά τη γνώμη σας το Ισραήλ να βοηθήσει την Ελλάδα στον τομέα παραγωγής και επεξεργασίας της κάνναβης;

Στο Ισραήλ έχουμε κάνει focus στον άνθρωπο, τον ασθενή που έχει ανάγκη βοήθειας, και όχι στην παραγωγή με απώτερο σκοπό το κέρδος. Η χώρα έχει κατανοήσει ότι η κάνναβη μπορεί πραγματικά να βοηθήσει τους ανθρώπους που υποφέρουν από διάφορες νόσους. Αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα από όλα οι ειδικοί στον τομέα Υγείας να έχουν διδαχθεί και εκπαιδευτεί για όσα αφορούν την κάνναβη. Να γνωρίζουν τι είναι, τι μπορεί να προσφέρει στον ασθενή, να αποδεχτούν τα καλά κλινικά αποτελέσματα, προκειμένου να συνταγογραφηθεί η κάνναβη για τον πόνο κ.ο.κ.

.

.

Αυτός είναι ο λόγος που το πανεπιστήμιο της Haifa, έχει εντάξει στη διδακτική του ύλη ένα μάθημα για την κάνναβη;

Ακριβώς, αυτήν τη στιγμή μάλιστα έχουμε τρία μεγάλα πανεπιστήμια της χώρας, το Technion Israel Institute of Technology στη Χάιφα, το πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και το Hebrew University στην Ιερουσαλήμ τα οποία εκπαιδεύουν γιατρούς, νοσοκόμες και επαγγελματίες υγείας, που συνταγογραφούν την κάνναβη. Υπολογίζω ότι

έχουμε περίπου 200 γιατρούς εκπαιδευμένους στη συνταγογράφηση της κάνναβης, οι οποίοι έχουν λάβει εξειδίκευση έπειτα από ειδική εξέταση στο υπουργείο Υγείας

Αυτός είναι ένας τομέας όπου μπορούμε να συνεργαστούμε με την Ελλάδα, προσφέροντας τεχνογνωσία, για τη μεταφορά της γνώσης στον Έλληνα γιατρό.

Θα συμβουλεύατε τους Έλληνες να ακολουθήσουν τα βήματα αυτά, εντάσσοντας το μάθημα της κάνναβης στις ιατρικές μας σχολές;

Όχι στην Ιατρική Σχολή αλλά μετά την αποφοίτησή τους, και με την έναρξη της ειδικότητάς τους. Εκεί είναι σωστό να εκπαιδευτούν και να διδαχθούν τα πάντα γύρω από την κάνναβη, και φυσικά τη συνταγογράφησή της. Έχει μεγάλη σημασία να είναι ξεκάθαρο ποιος γιατρός έχει το δικαίωμα να συνταγογραφεί και για ποιον λόγο, όπως γίνεται στις ΗΠΑ. Η συνταγογράφηση στην κάνναβη δεν αφορά μόνο το μέτρο των δόσεων που θα δοθούν σε έναν ασθενή. Είναι πολλά τα ερωτήματα που προκύπτουν, όπως: Τι γίνεται με την ποιότητα; Τι γίνεται με τα διάφορα κανναβινοειδή; Τι γίνεται με τις γενετικές γραμμές της κάνναβης;

Για τον λόγο αυτόν στο Ισραήλ έχουμε το G.A.P – Growing Cannabis Αccording to Procedure.

Στο Ισραήλ έχουμε το GAP, μια διαδικασία ελέγχου και εποπτείας της ιατρικής κάνναβης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η υψηλή ποιότητά της σε όλη την αλυσίδα, την καλλιέργεια, την παραγωγή, τη διανομή την προμήθεια

Για οποιαδήποτε πρακτική έχει να κάνει με τη μονάδα κάνναβης ή τα προϊόντα της -όπως η καλλιέργεια, η παραγωγή, η εμπορία, η κατοχή, η διανομή, οι εργαστηριακές δοκιμές, η προμήθεια, η έρευνα- απαιτούνται εγκρίσεις από το Υπουργείο Υγείας. Είναι σημαντική η γέφυρα ανάμεσα στη γνώση και στην ιατρική κατάσταση, στην καλή κλινική διαδικασία (Good Clinical Procedure – GCP) και στην υψηλή ποιότητα τυποποιημένου προϊόντος κάνναβης.

Στη χώρα σας έχετε ειδικά φαρμακεία που διαθέτουν την κάνναβη; Γιατί στην Ελλάδα έχουμε πολλά φαρμακεία που θα μπορούσαν να αναλάβουν τη διάθεση των προϊόντων.

Και στο Ισραήλ έχουμε επίσης πολλά φαρμακεία και οποιοδήποτε φαρμακείο μπορεί να κάνει αίτηση ώστε να πάρει άδεια για την προμήθεια και διάθεση προϊόντων κάνναβης. Δεν χρειάζεται να είναι ειδικό φαρμακείο. Το Ισραήλ είναι μια ανοικτή αγορά.

Είμαστε ενάντια στη νομιμοποίηση, όμως σίγουρα είμαστε απολύτως θετικοί απέναντι στην ιατρική χρήση

Όταν ο ασθενής πηγαίνει στον γιατρό και του δίνει συνταγή με κανναβινοειδή, πρέπει ο ασθενής να μπορεί να βρει αυτό το προϊόν στο φαρμακείο.

Ο ασθενής λαμβάνει το προϊόν της συνταγογράφησης από το φαρμακείο, όχι από ένα καφέ. Αυτό είναι πιστοποίηση γι’ αυτόν, το γεγονός ότι παίρνει ένα φάρμακο όπως όλα τα φάρμακα

Όσες φορές και να το χρειαστεί, θα ξέρει ότι λαμβάνει ένα ποιοτικό και ελεγμένο προϊόν.

Πόσο έχει συνεισφέρει η κάνναβη στην οικονομία της χώρας σας και πόσες θέσεις εργασίας έχουν ανοίξει από τον τομέα αυτόν;

Μέχρι στιγμής, ο τομέας έχει δημιουργήσει αρκετές εκατοντάδες θέσεις εργασίας, καθώς -στην πραγματικότητα- βρισκόμαστε στην αρχή αυτής της πορείας, με την κυβέρνηση σε ρόλο ρυθμιστή της συγκεκριμένης αγοράς.

Γνωρίζετε πόσοι ασθενείς στη χώρα λαμβάνουν συνταγές με κάνναβη;

Αυτήν τη στιγμή μετράμε 46.000 ασθενείς. Όλα περασμένα στο σύστημα και ελέγχονται ηλεκτρονικά. Από τη συνταγογράφηση μέχρι την εκτέλεση της συνταγής. Όλα τα βήματα και όλοι οι αρμόδιοι είναι ενήμεροι. Από τον γιατρό, τον φαρμακοποιό, τον ασθενή και φυσικά το σύστημα υγείας και το υπουργείο.

Πέρυσι, είχατε 23.000 ασθενείς, σωστά;

Πολύ σωστά. Υπήρχε ακόμη το στίγμα που ακολουθεί κάθε τι νέο, όταν δεν υπάρχει η απαραίτητη ενημέρωση. Όμως, μεταφέροντας πρώτα τη γνώση στον γιατρό, εκείνος τη διαχέει στους ασθενείς και εκείνοι στο περιβάλλον τους. Έτσι, υπήρξε ένας κύκλος ενημέρωσης ο οποίος σιγά – σιγά μεγάλωσε και όλο και περισσότερος πληθυσμός ασθενών υιοθέτησε την επιλογή της κάνναβης. Η κάνναβη αποτελεί τελική επιλογή αντιμετώπισης του πόνου σε σοβαρές νόσους, δεν είναι φάρμακο πρώτης γραμμής. Οι ασθενείς μπαίνουν στη θεραπεία όταν πλέον πονούν πολύ και δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Ως εκ τούτου, έπρεπε να γίνει κατανοητός ο βοηθητικός ρόλος της στη θεραπεία.

Πόσοι ειδικοί γιατροί έχουν την άδεια να συνταγογραφούν κάνναβη στη χώρα σας;

Αυτήν τη στιγμή έχουμε 200 γιατρούς από διάφορες ειδικότητες, όπως είναι οι ογκολόγοι, οι γαστρο-ενδοκρινολόγοι, κλινικοί ιατροί, ψυχίατροι που διαχειρίζονται άτομα με διαταραχή μετατραυματικού stress, παιδίατροι, και συνεχίζουμε να εκπαιδεύουμε κι άλλους.

Πόσα χρόνια εμπειρίας μετρά η χώρα σας στον τομέα της κάνναβης; Το Ισραήλ έχει κάνει σημαντικά βήματα τόσο στην παραγωγή και εμπορία όσο και στη διάθεση του προϊόντος στον ασθενή.

Όπως ανέφερα στον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Σταύρο Αραχωβίτη και στον Υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Βασίλη Κόκκαλη στο ραντεβού μας, στο Ισραήλ κάνουμε κλινικές μελέτες για το θέμα της κάνναβης 7 χρόνια τώρα, για να είμαστε προετοιμασμένοι πριν θέσουμε κανονισμό λειτουργίας για την επέκταση του τομέα. Μάλιστα, η GW Pharmaceuticals από τη Μεγάλη Βρετανία διεξάγει κλινικές μελέτες στο Ισραήλ για την αξιολόγηση της δραστηριότητας και της ασφάλειας ενός υπογλώσσιου διαλυτού δισκίου, του Epidiolex, που είναι εμπλουτισμένο με κανναβινοειδή και αφορά την αντιμετώπιση του συνδρόμου χρόνιου πόνου.(1)

η GW Pharmaceuticals από τη Μεγάλη Βρετανία διεξάγει κλινικές μελέτες στο Ισραήλ για την αξιολόγηση της δραστηριότητας του Epidiolex

Το ζήτημα της κάνναβης είναι εξαιρετικά σημαντικό για εμάς και το αντιμετωπίζουμε με την απαραίτητη σοβαρότητα. Πρέπει να σας πω ότι πολύ πιο νωρίς, το 1961, ο καθηγητής Raphael Mechoulam Ph.D. Head, Επικεφαλής της Ακαδημαϊκής Επιτροπής και του Κέντρου Laboratory Chemistry Lab, ο οποίος υπήρξε και καθηγητής μου, στο εργαστήριό του δούλεψε για περισσότερα από 50 χρόνια πάνω στη χημεία, τη φαρμακολογία και τις κλινικές επιδράσεις των φυσικών προϊόντων συμπεριλαμβανομένης της κάνναβης.(2)

Στο Ισραήλ η γνώση για το θέμα έρχεται από παλιά, καθώς 40 χρόνια τώρα γνωρίζουμε αναλυτικά τη δύναμη του προϊόντος. Όμως το μεγάλο «μπαμ» έγινε τα τελευταία 7 χρόνια. Αυτός είναι και ο λόγος ύπαρξης όλων των οργανισμών που έχουν συσταθεί στο Ισραήλ, διότι πιστεύουμε ότι η κάνναβη πρέπει να είναι σε υψηλά επίπεδα όπως, όλα τα υπόλοιπα φάρμακα, και να αντιμετωπίζεται όπως η φαρμακοβιομηχανία. Οι Έλληνες είστε ένα έθνος με καλή τεχνολογία, έχετε έξυπνους ανθρώπους και καλούς επιστήμονες, μπορείτε να κάνετε το ίδιο. Θα σας πάρει λίγο χρόνο, όμως όλα θέλουν τον χρόνο τους και τελικά θα επιτευχθεί ο στόχος που δεν είναι άλλος από το να έχετε καλές κλινικές διαδικασίες, εκπαίδευση, ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Από την άλλη μεριά, το Ισραήλ είναι σε θέση να βοηθήσει την Ελλάδα όπου χρειαστεί και αυτό μετέφερα στους αρμόδιους υπουργούς και τώρα είναι στο χέρι σας για να ληφθεί η απόφαση περαιτέρω συνεργασίας.

Το Ισραήλ γίνεται κέντρο -όχι μόνο για την παραγωγή ιατρικής κάνναβης αλλά και- για την αγροτική τεχνολογία, την ιατρική έρευνα και την καινοτομία; Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Πρακτικά, σημαίνει ότι η χώρα μας θα επενδύσει στον τομέα ανάπτυξης του προϊόντος μέσω του ιδιωτικού τομέα. Ανοίγουμε δηλαδή τους τρόπους υποστήριξης, ωθώντας τον ιδιωτικό τομέα για να τρέξει σε αυτό, διότι κατά τα πρώτα 7 χρόνια εστιάσαμε στους κανονισμούς, στον δημόσιο τομέα και στο πώς πρέπει αυτό να εξελιχθεί.

Το γεγονός ότι θα προωθήσετε τη μεταφορά τεχνογνωσίας στην Ελλάδα σημαίνει ότι θα ενισχύσετε και τον ανταγωνισμό στον συγκεκριμένο τομέα, σωστά;

Υπάρχει χώρος για όλους. Πρωτίστως, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι προέχουν οι ασθενείς, και όχι το χρήμα. Ο υπουργός Υγείας του Ισραήλ, Yaakov Litzman, το πιστεύει αυτό, γι’ αυτό κι έχει ρίξει μεγάλη βαρύτητα. Με μια συνεργασία και οι δύο πλευρές μπορούν να κερδίσουν. Τόσο ο τομέας περίθαλψης των ασθενών, όσο και ο τομέας παραγωγής, μπορούν να έχουν κέρδη. Όλο το σύστημα βασίζεται σε έναν αλγόριθμο και εμείς θέλουμε να μοιραστούμε αυτήν τη γνώση με άλλα έθνη.(3)

Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για την επαφή σας με τους αρμόδιους φορείς της χώρας μας;

Είχαμε κάποιες συζητήσεις με τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Σταύρο Αραχωβίτη και τον Υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Βασίλη Κόκκαλη, καθώς επίσης με τους εκπροσώπους του ΕΟΦ, οι οποίοι θα έλεγα ότι με εξέπληξαν θετικά. Οι άνθρωποι του ελληνικού ΕΟΦ είναι σοβαροί επαγγελματίες, καταλαβαίνουν τα πάντα γύρω από το θέμα, είναι ανοικτά μυαλά χωρίς προκαταλήψεις, ενώ βλέπουν και επιχειρηματικά το θέμα, όσον αφορά το οικονομικό σκέλος. Νομίζω ότι έχετε ανθρώπους και στα υπουργεία και στους οργανισμούς που έχουν γνώση επί του θέματος και είναι σε θέση να λάβουν καίριες αποφάσεις. Εμείς δώσαμε τα απαραίτητα στοιχεία για το τι ακριβώς μπορούμε να προσφέρουμε και πώς μπορούμε να συνεργαστούμε ώστε να αναπτυχθεί ο τομέας αυτός στην Ελλάδα και τώρα είναι αυτό που λέμε «η μπάλα στο δικό σας γήπεδο». Εμείς θα περιμένουμε τις αποφάσεις σας και θα πράξουμε ανάλογα.

Ορισμένοι θεωρούν ότι ο συγκεκριμένος τομέας είναι μια μεγάλη «φούσκα» που κάποια στιγμή θα σκάσει.

Θα τους συμβούλευα να μιλήσουν με γονείς επιληπτικών ή αυτιστικών παιδιών που κατάφεραν να έχουν καλή επικοινωνία με τα παιδιά τους μόλις τριών μηνών. Με γονείς που για πρώτη φορά μετά από 4 χρόνια κατάφεραν να αφήσουν το 4χρονο αυτιστικό παιδί τους με μπέιμπι σίτερ, γιατί ήταν καλά, και να πάνε ένα σινεμά. Με γονείς που το 7χρονο κοριτσάκι τους με επιληψία ήταν σε θέση να λειτουργεί κανονικά. Αντίστοιχα παραδείγματα αρκούν ως απάντηση.

(1) Το 2018 η εταιρεία ανακοίνωσε ότι ένα θεσμικό όργανο επανεξέτασης Institutional Review Board (IRB) στο Ισραήλ ενέκρινε το αίτημά της να διεξαγάγει μια δοκιμή ασφάλειας και ανοχής του υπογλώσσου δισκίου ενώ, ζήτησε επίσης να τροποποιήσει τον σχεδιασμό της μελέτης, επιτρέποντας στη δοκιμή να συγκρίνει τη σύνθεση δισκίου της με τη γνωστή θεραπεία Sativex (ναβιμινοξόλες, από την GW Pharmaceuticals) με βάση την κάνναβη, ένα ρινικό σπρέι που εγκρίθηκε στην Ευρώπη και αλλού για να θεραπεύσει τη σπαστικότητα στους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας -MS.

(2). Ο καθηγητής είχε απομονώσει πολλά κανναβινοειδή, συμπεριλαμβανομένου του δραστικού συστατικού κάνναβης, delta9-THC, και διασαφήνισε τη δομή του. Είχε επίσης εντοπίσει ενδογενή κανναβινοειδή στον εγκέφαλο του χοίρου. Αυτά τα παράγωγα λιπαρών οξέων, που ονομάζονται ανανδαμίδιο και 2-AG, είναι οι αγωνιστές ενός σημαντικού νέου βιολογικού συστήματος που ονομάζεται ενδοκανναβινοειδές σύστημα. Το μεγαλύτερο μέρος της τρέχουσας έρευνάς του επικεντρώνεται στις πολυάριθμες ενώσεις που μοιάζουν με αντιανταμίδη στο σώμα των θηλαστικών, πολλές από τις οποίες εμπλέκονται σε βασικές βιολογικές αντιδράσεις, όπως σχηματισμό οστού, αγγειοδιαστολή, τραύμα κεφαλής, εθισμός κλπ. ενώ, ανέπτυξε νέα κανναβινοειδή και ανκανάμη όπως οι ενώσεις που αναπτύσσονται ως φάρμακα από φαρμακευτικές εταιρείες.

(3). Καθώς αυξάνεται ο αριθμός χρηστών φαρμακευτικής κάνναβης στο Ισραήλ και αυξάνεται η ζήτηση για παράδοση στο σπίτι, η Cann2Go έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα SaaS, χρησιμοποιώντας ένα εξελιγμένο σύνολο αλγορίθμων που καθιστούν δυνατή την οικονομική και ασφαλή μεταφορά του φαρμάκου στον ασθενή. Το Cann2Go επιτρέπει στις εταιρείες κάνναβης να προγραμματίσουν και να διαχειριστούν εύκολα όλες τις διανομές κάνναβης και τις παραδόσεις με αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο. Η ισχυρή τεχνολογία διανομής και διανομής της Cann2Go παρέχει τη διαχείριση παραγγελιών, τη βελτιστοποιημένη δρομολόγηση, την ασφαλή παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο και την εμπειρία του τελικού πελάτη.

Επίσης, η NRGene, μια ισραηλινή εταιρεία που χρησιμοποιεί αλγόριθμους για τη χαρτογράφηση του γενετικού υλικούζ των φυτών, δήλωσε ότι θα συνεργαστεί με μια ελβετική εταιρεία αναπαραγωγής κάνναβης για να αποκρυπτογραφήσει το γενετικό προφίλ του φυτού σε μια προσπάθεια δημιουργίας πιο ανθεκτικών φυτών που είναι καλύτερα προσαρμοσμένα στις ανάγκες.