Με την πάροδο των ετών, αυξάνεται σημαντικά το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που θεωρούν «ακίνδυνη» τη δοκιμή, την περιστασιακή και τη συστηματική χρήση της κάνναβης.
Ενδεικτικά, σχεδόν διπλάσιο ποσοστό εφήβων (11,4%) θεωρούσε «ακίνδυνη» τη συστηματική χρήση κάνναβης το 2019, συγκριτικά με όσους θεωρούσαν το ίδιο πριν από μία 8ετία (5,1% το 2011), όπως επισημάνει η έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας.
[Του Αποστόλη Καπαρουδάκη, από το περιοδικό You May Say…]
Σε μια πρώτη προσέγγιση απέναντι στα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα όφειλε κανείς να λάβει υπόψη του τη μεταβολή της διεθνούς «εικόνας του φυτού», καθώς πολλές χώρες του πλανήτη προχωρούν σχεδόν καθημερινά στη -με τον έναν ή τον άλλον τρόπο- νομιμοποίησή του.
Ταυτόχρονα, καθώς η ρητορική γύρω από την κάνναβη στη χώρα μας περιλαμβάνει πλέον τη νομιμοποίηση της φαρμακευτικής χρήσης της, ενώ και μια σειρά από προϊόντα «ελαφριάς κάνναβης», κάνναβης δηλαδή που στερείται ψυχοδηλωτικής δράσης, διατίθενται ελεύθερα στην αγορά ακόμη και σε περίπτερα, πολλά είναι αυτά που αλλάζουν άρδην στην αντίληψη της κοινωνίας άρα και των εφήβων.
Οι έφηβοι παρακολουθούν όσα συμβαίνουν στον πλανήτη που αποποινικοποιεί τη χρήση του φυτού, ενώ ταυτόχρονα ακούνε τους εκπροσώπους της Πολιτείας πότε να υπεραμύνονται των επενδύσεων για τη φαρμακευτική κάνναβη στην Ελλάδα και πότε να λένε ότι η κάνναβη είναι επικίνδυνο ναρκωτικό. Ταυτόχρονα η πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης, την ίδια στιγμή που αναπαράγει τη δαιμονοποίηση του φυτού, την ίδια στιγμή καλωσορίζει επενδύσεις για τη φαρμακευτική κάνναβη και διαφημίζει προϊόντα κλωστικής-βιομηχανικής κάνναβης…
Καταστήματα πώλησης ειδών κάνναβης λειτουργούν νόμιμα από δεκάδες αξιοσέβαστους επαγγελματίες στη χώρα μας. Πρόκειται για τα ίδια καταστήματα που Δευτέρα τα εγκαινιάζουν μητροπολίτες και την Τρίτη οι ιδιοκτήτες τους σέρνονται στα δικαστήρια ωσάν να ήταν έμποροι ναρκωτικών.
«Νόμιμη η φαρμακευτική κάνναβη στην Ελλάδα» ακούνε οι έφηβοι τη μια στιγμή, «συνελήφθη ασθενής που καλλιεργούσε την κάνναβη ως φάρμακο», ακούνε την άλλη.
Από την «ελληνική εικόνα των πραγμάτων» απουσιάζει παντελώς η χάραξη μιας σοβαρής πολιτική ενημέρωσης και εκπαίδευσης των νέων αναφορικά με το φυτό, ενώ περισσεύουν οι απαγορεύσεις, τα αστυνομικά μέτρα, η παραπληροφόρηση και οι κραυγές. Έτσι, μπορεί κανείς με άνεση να υποθέσει ότι η τάση των εφήβων να αντιμετωπίζουν «χαλαρότερα» το φυτό έρχεται ως φυσικό επακόλουθο αφενός των αντικρουόμενων πληροφοριών, αφετέρου της πίεσης από την δυσεξήγητη με όρους λογικής απαγόρευσή του. Έτσι, η λογική συνεπαγωγή δείχνει απλή:
αφού μας απαγορεύετε σχεδόν τα πάντα, δεν σας παίρνουμε και πολύ στα σοβαρά
Είναι η κάνναβη επίφοβη και επιβλαβής για τους έφηβους;
Στις χώρες που έχουν προχωρήσει στη νομιμοποίηση της χρήσης του φυτού αυτή αφορά νέους που έχουν κλείσει το 21ο έτος της ζωής τους, ενώ και οι σχετικές επιστημονικές έρευνες επισημαίνουν πιθανά σοβαρά προβλήματα που μπορεί να επιφέρει η χρήση της κάνναβης σε νεαρές-εφηβικές ηλικίες. Μπορεί η κάνναβη δηλαδή να είναι λιγότερο επικίνδυνη από ουσίες όπως το αλκοόλ ή το τσιγάρο ή ακόμη και ακίνδυνη για ενήλικες που προβαίνουν σε ορθή χρήση της, δεν παύει όμως να είναι εν δυνάμει επικίνδυνη για τους έφηβους.
Έτσι, τα αποτελέσματα της έρευνας του ΕΠΕΨΥ θα μπορούσαν να καταγραφούν ως ιδιαίτερα ανησυχητικά. Όμως, το επίπεδο της χρήσης (επιπολασμός) παράνομων ουσιών στους 16χρονους μαθητές στην Ελλάδα αφενός διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα συγκριτικά με την πλειονότητα των χωρών στην Ευρώπη, αφετέρου σταθεροποιείται την τελευταία δεκαπενταετία.
Το νέο στοιχείο λοιπόν δεν είναι ανησυχητικό όσο αφορά σε κάποια υπάρχουσα αύξηση της χρήσης, αλλά όσο αφορά στην λανθασμένη αντιμετώπιση της κάνναβης από τους έφηβους ως «ακίνδυνης», γεγονός που μπορεί με τη σειρά του να οδηγήσει σε μελλοντική αύξηση της χρήσης της στις ευαίσθητες ηλικίες.
Αν είμαστε πιο προσεκτικοί, αντί της τάσης των εφήβων να αντιμετωπίσουν «χαλαρά» την κάνναβη μέσα στο παραπάνω κοινωνικό πλαίσιο , θα ανησυχήσουμε από την υπάρχουσα αύξηση της χρήσης των συνθετικών κανναβινοειδών από αυτούς. Τα συνθετικά κανναβινοειδή είναι τελείως διαφορετικά από την κάνναβη, κατασκευάζονται σε εργαστήρια, είναι τοξικά και οι παρενέργειές τους μπορεί να επιφέρουν έως και θάνατο του χρήστη.
Την τελευταία τετραετία το ποσοστό των 16χρονων που αναφέρουν χρήση συνθετικών κανναβινοειδών αυξήθηκε από 2,3% σε 3,3%
Πως όμως να διαχωρίσουν οι έφηβοι την ήρα των συνθετικών κανναβινοειδών από το στάρι της κάνναβης μέσα στο παραπάνω χάος αντικρουόμενων πληροφοριών και παραπληροφόρησης.
Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
Να κάνουμε το σταυρό μας;
Η κάνναβη επιστημονικά δεν κατατάσσεται στα ναρκωτικά, δε δημιουργεί σωματική εξάρτηση και φυσικά δεν οδηγεί στο θάνατο όπως άλλες απαγορευμένες και εξαρτησιογόνες ουσίες. Νομοθετικά όμως, ποινικά και αστυνομικά, κατατάσσεται στα «ναρκωτικά» κάνοντας έτσι το κράτος και τους νόμους να χάνουν την αξιοπιστία τους.
Αν τα αστυνομικά μέτρα μπορούσαν να αποδώσουν το πρόβλημα των εξαρτησιογόνων ουσιών θα είχε λυθεί. Αυτό που ζούμε όμως παγκοσμίως είναι η περίτρανη απόδειξη της αποτυχίας των απαγορεύσεων και της επιβολής αστυνομικών μέτρων και ποινών. Η απαγόρευση αυξάνει τη χρήση, γιγαντώνει τη μαύρη αγορά, μεγεθύνει την εγκληματικότητα… και εντέλει μας αφήνει ως μόνη λύση το «να κάνουμε το σταυρό μας» όποτε δημοσιεύονται τα στοιχεία μιας νέας έρευνας σαν αυτήν.
Ιδιαίτερα για την κάνναβη, όσο η παραπληροφόρηση κυριαρχεί στο δημόσιο λόγο, είναι φανερό ότι το φυτό αξιοποιείται και από κάθε είδους μαφία της μαύρης αγοράς ως «ουσία εισόδου» των εφήβων στη χρήση σκληρών εξαρτησιογόνων ουσιών.
Η σκέψη «αν η κάνναβη είναι ναρκωτικό, τότε τα ναρκωτικά δεν είναι όσο επικίνδυνα μας λένε» είναι μια σκέψη λογική, τόσο για τους Έλληνες έφηβους όσο και για τους έφηβους όλου του πλανήτη.
Αντί λοιπόν να σταυροκοπιόμαστε όποτε μια έρευνα εμφανίζει αλλαγή νοοτροπίας, θα ήταν καλύτερα να αναζητήσουμε την εφαρμογή πολιτικών που στηρίζονται στη γνώση και την εκπαίδευση, αντί της τρομοκρατίας και των αφορισμών.
Χώρες σαν την Πορτογαλία που το έπραξαν αφαιρώντας τις ποινές και τις διώξεις από τον ορίζοντά τους, είδαν αποτελέσματα θαυμαστά στη μείωση της χρήσης των εξαρτησιογόνων ουσιών. Ταυτόχρονα πληθαίνουν οι έρευνες που εμφανίζουν μείωση της χρήσης από τους έφηβους όπου η κάνναβη νομιμοποιείται, ενώ αποτελούν κοινό τόπο πλέον οι έρευνες που υποδεικνύουν ότι η απαγόρευση της κάνναβης δε μειώνει τη χρήση της από τους νέους.
Η έρευνα του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας (μπορείτε να τη δείτε ολόκληρη εδώ) «την τελευταία 15ετία έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα οι οποίοι θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση στην κάνναβη (19,9% το 2003 έναντι 27,6% το 2019), ενώ την τελευταία 20ετία σχεδόν διπλασιάστηκε το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα οι οποίοι θεωρούν ότι έστω κι ένας/μία από τον κύκλο τους χρησιμοποιεί κάνναβη».
Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
Η έρευνα διενεργήθηκε την άνοιξη του 2019, σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 17.733 μαθητών ηλικίας 16-18, εκ των οποίων οι 5.988 ήταν 16χρονοι και τα επιδημιολογικά δεδομένα της δημοσιοποιήθηκαν με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, σήμερα, 26 Ιουνίου (2020).
Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
Ειδικότερα, με την πάροδο των ετών, αυξάνεται σημαντικά το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που θεωρούν «ακίνδυνη» τη δοκιμή, την περιστασιακή και τη συστηματική χρήση της κάνναβης. Ενδεικτικά, σχεδόν διπλάσιο ποσοστό θεωρούν «ακίνδυνη» τη συστηματική χρήση το 2019 (11,4%), συγκριτικά με πριν από μία 8ετία (5,1% το 2011)
Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
Την τελευταία 15ετία έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα οι οποίοι θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση στην κάνναβη (19,9% το 2003 έναντι 27,6% το 2019).
Την τελευταία 20ετία σχεδόν διπλασιάστηκε το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα οι οποίοι θεωρούν ότι έστω κι ένας/μία από τον κύκλο τους χρησιμοποιεί κάνναβη.
Στην έκθεση επισημαίνονται επίσης, δύο σοβαρές ενδείξεις για αύξηση της βαρύτητας της χρήσης κάνναβης και του πειραματισμού με συνθετικά κανναβινοειδή.
Το ποσοστό των 16χρονων σε πιθανό κίνδυνο εξάρτησης από την κάνναβη είναι το 2019 αυξημένο συγκριτικά με πριν από μία 12ετία. Συγκεκριμένα, στους πέντε εφήβους που αναφέρουν πρόσφατη χρήση κάνναβης, οι δύο έχουν -βάσει ειδικής κλίμακας ανίχνευσης- κίνδυνο εξάρτησης από την ουσία. Το 2007 η αναλογία αυτή ήταν ένας στους πέντε. Μέσα στην τελευταία τετραετία το ποσοστό των 16χρονων που αναφέρουν χρήση συνθετικών κανναβινοειδών εμφανίζει αυξητική τάση (από 2,3% σε 3,3%).
Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
Η Ελλάδα έχει καλύτερη εικόνα από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο
Το επίπεδο της χρήσης (επιπολασμός) παράνομων ουσιών στους 16χρονους μαθητές στην Ελλάδα, αφενός διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα (συγκριτικά με την πλειονότητα των χωρών στην Ευρώπη), αφετέρου, μετά από τη σημαντική αύξηση που παρατηρήθηκε από τα μέσα στους δεκαετίας του 1980 έως τα μέσα στους δεκαετίας του 2000, σταθεροποιείται μέσα στην τελευταία δεκαπενταετία.
Επιπλέον, το ποσοστό των 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα που αναφέρουν πρώτη δοκιμή ή έναρξη στους χρήσης κάνναβης σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών) παραμένει σταθερό την τελευταία 20ετία.
Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας
Συνοπτική παρουσίαση των ευρημάτων της έρευνας για την χρήση παρόνομων ουσιών στους 16χρονους
- 9,4% έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά στη ζωή τους
- 8,2% έχουν κάνει χρήση κάνναβης-σχεδόν οι μισοί εξ αυτών (4,8%) έχουν επαναλάβει τη χρήση της τουλάχιστον τρεις φορές
- 7,2% έχουν κάνει πρόσφατη χρήση κάνναβης (μέσα στους τελευταίους 12 μήνες) -περισσότεροι από τους μισούς εξ αυτών (4,6%) έχουν επαναλάβει τη χρήση της τουλάχιστον τρεις φορές στο διάστημα αυτό
- 4,7% έχουν κάνει πολύ πρόσφατη χρήση κάνναβης (μέσα στις τελευταίες 30 ημέρες)-οι μισοί εξ αυτών (2,5%) έχουν επαναλάβει τη χρήση της τουλάχιστον τρεις φορές στο διάστημα αυτό
- 1,2% δοκίμασαν για πρώτη φορά ή ξεκίνησαν τη χρήση κάνναβης σε ηλικία ≤13 ετών
- 2 στους 5 μεταξύ όσων έχουν κάνει πρόσφατη χρήση κάνναβης βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο εξάρτησης από την ουσία – 3,3% έχουν κάνει χρήση συνθετικών κανναβινοειδών
- 3,3% έχουν κάνει χρήση και κάποιας άλλης παράνομης ουσίας, εκτός της κάνναβης, με τα ποσοστά να κυμαίνονται μεταξύ 0,5% (κεταμίνη) και 1,5% (κοκαΐνη)
- 13,1% έχουν κάνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών
- 8,2% έχουν κάνει πρόσφατη και το 5,2% πολύ πρόσφατη χρήση
- 5,0% έχουν κάνει μη-συνταγογραφημένη χρήση ισχυρών παυσίπονων και 3,5% ηρεμιστικών/υπνωτικών
- 50,8% θεωρούν «ακίνδυνη» τη δοκιμή, 33,0% την περιστασιακή και 11,4% τη συστηματική χρήση κάνναβης
- 27,6% θεωρούν «εύκολη» την πρόσβαση στην κάνναβη – 30,8% πιστεύουν ότι έστω και ένας/μία από τον κύκλο τους χρησιμοποιεί κάνναβη
Η έρευνα του ΕΠΙΨΥ διενεργείται ανελλιπώς ανά 4ετία από το 1984, αρχικά από την Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ και ακολούθως το ΕΠΙΨΥ και είναι η μόνη στη χώρα μας η οποία εστιάζει στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλλά -πλέον- και σε άλλες αναδυόμενες εξαρτητικές συμπεριφορές. Από τα μέσα δε της δεκαετίας του 1990, αποτελεί σκέλος της γνωστής πανευρωπαϊκής έρευνας ESPAD.
