Κάμψη της χρήσης της ηρωίνης, αύξηση των χρηστών που ζητούν να ενταχθούν σε προγράμματα απεξάρτησης από την κάνναβη, την κοκαΐνη και τις μεθαμφεταμίνες. Αυτά είναι μερικά από τα βασικά συμπεράσματα των τάσεων στο χώρο των ναρκωτικών όπως αποτυπώνονται στην Ετήσια Έκθεση του EMCDDA, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (European Monitoring Center for Drugs and Drug Addiction).
Μιλώντας βέβαια για πολίτες που προσέρχονται σε κέντρα απεξάρτησης αιτούμενοι βοήθεια, θα πρέπει κανείς να συνυπολογίσει και την ιδιομορφία του ελληνικού νόμου και τα όσα αυτός προβλέπει σε περίπτωση σύλληψης για μια ποσότητα κάνναβης.
Εάν αυτός που συλλαμβάνεται στην Ελλάδα έχοντας κάνναβη στην κατοχή του δεν είναι «χρήστης κάνναβης», τότε οποιαδήποτε ποσότητα κι αν βρεθεί στην κατοχή του θεωρείται ότι έχει ως σκοπό την εμπορία. Και καταδικάζεται για κακούργημα με την ποινή του να ξεκινάει από 5 χρόνια κάθειρξης.
Έτσι, οι συλληφθέντες που θα δηλώσουν «χρήστες εξαρτημένοι από την κάνναβη» μπορούν να αξιοποιήσουν τις ευεργετικές διατάξεις του νόμου που αφορούν τους εξαρτημένους. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να προσφύγουν και σε ένα κέντρο απεξάρτησης, ανεβάζοντας έτσι σημαντικά τον καταγραφόμενο αριθμό εκείνων που αναφέρονται στην έκθεση ως «χρήστες που ξεκινούν θεραπεία σε εξειδικευμένα θεραπευτικά κέντρα» και «αναφέρουν ως κύρια ουσία χρήσης την κάνναβη». Και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η έκθεση «οι περισσότεροι χρήστες που ξεκινούν θεραπεία σε εξειδικευμένα θεραπευτικά κέντρα» ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.
Παρακάτω μερικές πρώτες παρατηρήσεις για τα στοιχεία της έκθεσης, ενώ θα επιστρέψουμε σύντομα σε αυτήν με περαιτέρω αναλύσεις.
Στην Ευρώπη
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έκθεση, η αγορά που σχετίζεται με τα ναρκωτικά αποδεικνύεται ανθεκτική και ευέλικτη ενώ οι νέες ουσίες δημιουργούν προβλήματα που θα δοκιμάσουν τις αντοχές των δημόσιων συστημάτων υγείας και δημιουργούν ένα σύνθετο πλαίσιο πολιτικής.
Τα συνθετικά οπιοειδή είναι αυτά που παίζουν πλέον σημαντικότερο ρόλο. Το ευρωπαϊκό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης κατέγραψε περίπου 50 νέα συνθετικά οποιοειδή, ενώ ουσίες που χρησιμοποιούνται ως θεραπείες υποκατάστασης και αναλγητικά φαίνεται να εντείνουν το πρόβλημα. Ένας στους 5 χρήστες που ξεκινά θεραπεία ουσιοεξάρτησης από οπιοειδή, δηλώνει προβληματική χρήση συνθετικού οπιοειδούς και όχι ηρωίνης.
Οι θάνατοι σπανίως συνδέονται με την κατανάλωση μιας και μόνης ουσίας, δεδομένου ότι πλέον υπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλία στην αγορά και οι χρήστες εν γνώσει ή εν αγνοία τους, κάνουν χρήση πολλών και διαφορετικών ουσιών.
Όσον αφορά τα επείγοντα στο νοσοκομείο περιστατικά οξείας δηλητηρίασης, λόγω χρήσης ναρκωτικών παρουσιάζεται η εξής διαφοροποίηση. Στη Βόρεια και Ανατολική Ευρώπη τα επείγοντα περιστατικά συνδέονται με τη χρήση αμφεταμίνων, ενώ στη Νότια και Ανατολική με τη χρήση κοκαΐνης.
Η έκθεση του EMCDDA αναδεικνύει τη συνεχιζόμενη υψηλή διαθεσιμότητα των περισσότερων παράνομων ουσιών. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, στην Ευρώπη (ΕΕ-28, Τουρκία και Νορβηγία) καταγράφονται περισσότερες από 1 εκατομμύριο κατασχέσεις παράνομων ναρκωτικών ουσιών ετησίως.
Σχεδόν 96 εκατομμύρια ενήλικες στην ΕΕ (ηλικίας 15-64 ετών) έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνομης ναρκωτικής ουσίας στη ζωή τους, ενώ εκτιμάται ότι 1,2 εκατομμύρια άτομα υποβάλλονται κάθε χρόνο σε θεραπεία για χρήση παράνομων ναρκωτικών ουσιών (ΕΕ-28). Το 2018 εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στην ΕΕ 55 νέες ψυχοδραστικές ουσίες (NPS), ανεβάζοντας σε 730 τον συνολικό αριθμό των ουσιών που παρακολουθούσε ο Οργανισμός.
Κοκαΐνη: Πιο ορατές οι βλάβες στην υγεία
Η κοκαΐνη είναι η πιο συχνά αναφερόμενη παράνομη ουσία, ενώ η αυξημένη διαθεσιμότητα της ουσίας, οδηγεί σε αύξηση των δαπανών για την υγεία. Σε ορισμένες χώρες συνδέεται με την αύξηση των θανάτων από ναρκωτικά, ενώ δεν αποκλείεται να παραγνωρίζεται ο ρόλος που διαδραματίζει σε θανατηφόρα περιστατικά, που συνδέονται με καρδιαγγειακά νοσήματα.
Κάνναβη
Η πιο δημοφιλής ουσία στην Ελλάδα είναι η κάνναβη, καθώς (με στοιχεία του 2015) το 11% των ενηλίκων (15-64) έχουν κάνει χρήση έστω μία φορά σε όλη τη ζωή τους, το 4,5% των νεαρών ενηλίκων (15-34) έστω μία φορά τον τελευταίο χρόνο και το 9% των μαθητών (15-16) μία φορά σε όλη τη διάρκεια ζωής. Σε θεραπεία υποβλήθηκαν 1.148 άτομα.
Συνολικά, εκτιμάται ότι σχεδόν το 1% των ενηλίκων (15-64 ετών) στην ΕΕ κάνει καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση κάνναβης. Το 2017 σχεδόν 155.000 άτομα στην Ευρώπη ξεκίνησαν θεραπεία για προβληματική χρήση κάνναβης. Σήμερα, οι περισσότεροι χρήστες που ξεκινούν θεραπεία σε εξειδικευμένα θεραπευτικά κέντρα για πρώτη φορά δηλώνουν ως κύρια ουσία χρήσης την κάνναβη.
Εξάλλου, σύμφωνα με την έκθεση, μεταξύ 2016 και 2017 καταγράφηκε σημαντική αύξηση των ποσοτήτων κατασχεθείσας κάνναβης στην Ελλάδα. Το 2017 οι ευρωπαϊκές χώρες ανέφεραν 490 κατασχέσεις κανναβινέλαιου, με τις μεγαλύτερες κατασχεθείσες ποσότητες να αναφέρονται σε Τουρκία (50 λίτρα σε 3 κατασχέσεις) και στην Ελλάδα (12 κιλά σε 37 κατασχέσεις).
Πλέον υβριδικά φυτά πολλαπλών στελεχών παράγουν υψηλότερης δραστικότητας κάνναβη έχουν αντικαταστήσει τις παραδοσιακές ποικιλίες στην Ευρώπη και στο Μαρόκο απ’ όπου προέρχεται η ρητίνη κάνναβης που κυκλοφορεί στην Ευρώπη.Η δραστικότητα τόσο της ρητίνης όσο και της φυτικής κάνναβης έχει αυξηθεί, ενώ η κυκλοφορία της νέας συνθετικής κάνναβης, αποτέλεσμα προόδων στις τεχνικές καλλιέργειας, εκχύλισης και παραγωγής, δημιουργεί νέα δεδομένα με πιο σοβαρές παρενέργειες και περισσότερα ψυχωσικά επεισόδια, όπως είπε και ο Εθνικός Συντονιστής για τα ναρκωτικά κος Κουϊτσίδης.
Στην Ελλάδα
Στη χώρα μας, ο αριθμός των ατόμων που εισέρχεται σε προγράμματα θεραπείας βαίνει οριακά μειούμενος, ενώ το 71% των ατόμων που εισέρχονται σε θεραπεία, αναφέρουν χρήση περισσότερων των μίας ουσίας. Και στη χώρα μας όπως και στην Ευρώπη, στους χρήστες οπιοειδών, τα ψυχοδραστικά φάρμακα, αποτελούν τη συχνότερη ουσία κατάχρησης μετά την ηρωίνη.
Πάντως, παρά την αύξηση της εισόδου σε προγράμματα θεραπείας χρηστών κάνναβης και κοκαΐνης, τα οπιοειδή και κυρίως η ηρωίνη εξακολουθούν να αποτελούν την κύρια αναφερόμενη ουσία χρήσης. Ενώ αξιοσημείωτο είναι, και το γεγονός ότι μόνο ένας από τους 4 που θα έλθει σε επαφή με κάποιο κέντρο απεξάρτησης θα ενταχθεί τελικά στο πρόγραμμα.
Ανησυχητική ωστόσο παραμένει σύμφωνα με την ελληνική έκθεση τάση αύξησης της HIV λοίμωξης στους ενέσιμους χρήστες που εντάσσονται στα προγράμματα απεξάρτησης.