Η πιπίλα του ΚΕΘΕΑ (για την κάνναβη και εν γένει)

Το παράδοξο του να επιμένει κανείς στην ποινικοποίηση, την απαγόρευση, τη δαιμονοποίησή της κάνναβη τελικά, έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες. Ιδιαίτερα όταν είναι εκατοντάδες οι επιστημονικές έρευνες για το σχετικά αβλαβές της κάνναβης σε σχέση με άλλες ουσίες όπως ο καπνός και το αλκοόλ.

Όσο αφορά κάποια από τα προγράμματα απεξάρτησης και τους θεσμικούς φορείς εκπροσώπησής τους, φορείς σαν το ΚΕΘΕΑ δηλαδή, και πάλι η απάντηση σε σχέση με την άποψή τους για κάθε είδους «αντιαπαγορευτική πολιτική» δεν είναι εύκολη. Δεν έχουν άλλωστε όλοι οι φορείς την ίδια θέση, στάση και άποψη για το θέμα.

Μια εικόνα όμως για την κουλτούρα, την ιστορία, την πρακτική και τελικά την αντίληψη περί ελευθερίας του ανθρώπου, εξαρτημένου από ουσίες ή μη, ενός από τους αρχαιότερους φορείς της χώρας, μας προσέφερε και η συνέντευξη της κ. Κατερίνας Κονιδάρη, ψυχολόγου, με περισσότερα από 15 χρόνια εμπειρίας στην απεξάρτηση, κυρίως στο ΚΕΘΕΑ. Του ΚΕΘΕΑ που κατά κάποιον τρόπο πρωτοστατεί στη φοβική αντιμετώπιση της κάνναβης στην Ελλάδα, αλλά και σε κάθε είδους συζήτησης κατά «της αποποινικοποίησης».

Το βιβλίο λέγεται «Λουτρό οξυτοκίνης, και με αφορμή την κυκλοφορία του, η συγγραφέας μίλησε στην ΕΦΣΥΝ και την Ιωάννα Σωτήρχου.

«Μια μύηση στην ιστορία των θεραπευτικών κοινοτήτων»

Στη συνέντευξή της αυτή, διαβάζουμε εκτός των άλλων και μια «μύηση στην ιστορία των θεραπευτικών κοινοτήτων». Σύμφωνα με αυτήν οι θεραπευτικές κοινότητες προέκυψαν από θρησκευτικές και άλλες μικρές συλλογικότητες. Στην Ευρώπη αναπτύχθηκαν κυρίως με στόχο τη φροντίδα ψυχιατρικών ασθενών από γιατρούς που πέταξαν τη ρόμπα τους, εγκατέλειψαν δηλαδή επισήμως την ιατρική ή την πεπατημένη της. Στην Αμερική οι κοινότητες αυτές συνήθως δημιουργήθηκαν από πρώην εξαρτημένους που πίστεψαν ότι μπορούν να βοηθήσουν και άλλους με ανάλογο πρόβλημα, όχι απλά να το ξεπεράσουν αλλά να αλλάξουν στάση ζωής.

Οι δεύτερες χαρακτηρίστηκαν ιεραρχικές από το αυστηρό σύστημα σταδίων μέσα από το οποίο εξελίσσονται τα μέλη τους.

Αναπαριστώντας μια μικροκοινωνία καθημερινών ασχολιών, θεραπευτικό μέσο δεν εκλαμβάνεται η συνεδρία, αλλά η κάθε συμπεριφορά. Η κοινότητα «ρωτάει» διαρκώς το κάθε μέλος της αν η συμπεριφορά του είναι «καθαρή» ή «πρεζάκικη».

Η κεντρικότητα αυτού του ερωτήματος οδηγεί στους θριάμβους, αλλά και στις παθογένειές της, όταν εντείνεται σε βαθμό στρέβλωσης.

Τι γίνεται στο ΚΕΘΕΑ;

Στην Ελλάδα οι ιεραρχικές κοινότητες εκπροσωπούνται από το ΚΕΘΕΑ που έχει υπάρξει και είναι ακόμα ένας αξιόπιστος φορέας απεξάρτησης. Αποψή μου όμως είναι ότι η μεγέθυνσή του, ο συγκεντρωτισμός, η κρίση ταυτότητας ανάμεσα στον επιστημονισμό και την κινηματικότητα, οι ανάγκες των εξαρτημένων που αλλάζουν, η υπερεκπροσώπηση διάφορων επαγγελματιών, η κατάχρηση εξουσίας έχουν οδηγήσει στη δημιουργία ενός εν πολλοίς ολοκληρωτικού συστήματος.

Αν κάποιος θέλει να απεξαρτηθεί, στις περισσότερες κοινότητες του ΚΕΘΕΑ, πρέπει να δεχτεί ότι θα φορέσει μια πιπίλα

Και όπως σε όλα τα ολοκληρωτικά συστήματα η πίστη σε αυτό ή είναι ολοκληρωτική ή καθίσταται αμφισβητήσιμη. Αν κάποιος θέλει να απεξαρτηθεί στις περισσότερες κοινότητες του ΚΕΘΕΑ, πρέπει να δεχτεί ότι θα φορέσει μια πιπίλα για να ενταχθεί, θα κάτσει σε μια καρέκλα με το κεφάλι κάτω και θα δέχεται τις βρισιές άλλων μελών λέγοντας στο τέλος «ευχαριστώ», ότι δεν θα του επιτρέπεται να πίνει όρθιος νερό ή να στρίβει τσιγάρο. Είτε λοιπόν θα τα αποδεχτεί και βρεθεί στη μεριά των «καθαρών», είτε θα τα απορρίψει και θα θεωρηθεί ελλιπώς κινητοποιημένος…

• Ποια είναι η θέση του θεραπευτή απέναντι σε αυτήν την κατάσταση;

Οι θεραπευτές, ιδίως οι νέοι θεραπευτές -όπως ακριβώς και τα νέα μέλη- αρχικά απλώς δεν έχουν φωνή. Αν κάποιος δεν αποδέχεται για παράδειγμα ότι πρέπει ένα νέο μέλος να φοράει πιπίλα, θα κάνει «σαν να» το αποδέχεται, έτσι δηλώνεται η πλήρης εμπιστοσύνη του και η πορεία του προς το «μεγάλωμά» του, με τον καθαρό τρόπο της κοινότητας.

Παίξε τον ρόλο σου και θα καταλάβεις αργότερα την ουσία του

Οταν κάποιος αποκτά φωνή στο σύστημα συνήθως έχει πλήρως αφομοιώσει τις τακτικές του. Ο μόνος τρόπος λοιπόν να μη συνθλιβεί η άποψή μου ήταν μέσω του γραψίματος, με την ειρωνική απόσταση που χρησιμοποιώ στα διηγήματα, τη μόνη στάση που μπορεί να προκαλέσει τον στοχασμό: «Αλήθεια, ρε παιδιά, γιατί πιπίλα;».

• Στα διηγήματά σας υπάρχει έντονο το στοιχείο της ταπείνωσης. Είναι απαραίτητο θεραπευτικό εργαλείο;

Το να ταπεινώσεις κάποιον είναι σχεδόν βαθμός μύησης και ένδειξη κύρους, είτε ανάμεσα σε μέλη είτε ανάμεσα σε θεραπευτές και μέλη, είτε ακόμα και μεταξύ θεραπευτών.

Το κάλεσμα της κοινότητας «η θεραπεία σου είναι θεραπεία μου», μέσω της παρώθησης για αλλαγή, έχει μετατραπεί σε ένα σύστημα στο οποίο αν δεν βρεις κάτι μεμπτό στον άλλον σημαίνει ότι κάτι συγκαλύπτεις.

Σε ένα διήγημα, στο οποίο γελούσα όσο έγραφα, ένας θεραπευτής έχει βρει τον τρόπο να επιβιώσει:

Όταν δουλεύεις σε ένα μπουρδέλο, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να γίνεις καλύτερη πουτάνα

λέει και ανακαλύπτει πάντα κάτι να πει…

• Η αναπαραγωγή της σκληρότητας είναι η μόνη παθογένεια που διαβλέπετε στα θεραπευτικά προγράμματα;

Βλέπω ό,τι παρατηρείται διαχρονικά ως στρέβλωση σε τέτοιου είδους συστήματα: την αναπαραγωγή της σκληρότητας, όπως λέτε, την κατάχρηση εξουσίας, την υποταγή στο παράλογο, την ομοιομορφία.

Με εξέπληξε και χάρηκα πολύ όταν το βιβλίο κινητοποίησε άλλες φωνές, αυτές κάποιων παλιών μελών, να απευθυνθούν στα προγράμματα που είχαν παρακολουθήσει και να αναζητήσουν απαντήσεις σχετικά με την εμπειρία τους που είχαν βιώσει ως κακοποιητική…