Έρευνα που ανέλυσε 1,5 δισεκατομμύρια συνταγές οπιοειδών φαρμάκων της περιόδου 2011 – 2018, κατέγραψε εντυπωσιακή μείωσή τους στις Αμερικανικές Πολιτείες όπου η ιατρική χρήση της κάνναβης νομιμοποιήθηκε. Για την ακρίβεια, οι ερευνητές των Πανεπιστημίων της Αλαμπάμα και του Βάντερμπιτ καταγράφουν μείωση που κυμαίνεται από 4,2 έως 11,8 % στα συνταγογραφούμενα οπιοειδή εκεί όπου η κάνναβη είναι πλέον νόμιμη.

[Κείμενο: Αποστόλης Καπαρουδάκης, Εικονογράφηση: Γιώργος Τσιούκης, από το τρίτο τεύχος του You May Say…]

Τα στοιχεία αυτά αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς οι ΗΠΑ μαστίζονται από την «επιδημία των οπιοειδών», η οποία οδήγησε σε λιγότερο από είκοσι χρόνια (1999-2017), τετρακόσιες χιλιάδες ανθρώπους στο θάνατο από υπερβολική δόση.
Η συνταγογράφηση των οπιοειδών σκευασμάτων στη χώρα έφτασε στο ανώτατο σημείο της το 2012, όταν καταγράφηκαν 250 εκατομμύρια συνταγογραφήσεις τους, μία δηλαδή για κάθε ενήλικα Αμερικανό.

Τα αποτελέσματα της έρευνας των Πανεπιστημίων της Αλαμπάμα και του Βάντερμπιτ, ήρθαν λίγες ημέρες μετά από εκείνα μιας ακόμη έρευνας που αφορούσε στη συσχέτιση οπιοειδών φαρμάκων και κάνναβης. Τη δεύτερη αυτήν έρευνα πραγματοποίησαν τα Καναδικά Πανεπιστήμια Μπρίτις Κολούμπια και Μακ Γκίλ και σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, «αυτοί που χρησιμοποιούν κάνναβη καθημερινά για την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου, έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να χρησιμοποιήσουν απαγορευμένα οπιοειδή».

Οι επιστήμονες που συμμετείχαν και στις δύο έρευνες κάλεσαν σε περαιτέρω ανίχνευση των ιαματικών ιδιοτήτων της κάνναβης, ώστε να αισθανθούμε όλοι πιο σίγουροι για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της χρήσης της. Όμως η επιβεβαίωση όσων επί χρόνια αποτελούν κοινό τόπο για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, οδηγεί εκ των πραγμάτων σε επιτάχυνση των εξελίξεων, τόσο σε επιστημονικό όσο και σε πολιτικό και νομικό επίπεδο.

Άλλωστε, οι πρώτοι υπολογισμοί της μείωσης των ιατρικών δαπανών, εάν όλες οι αμερικανικές πολιτείες είχαν νομιμοποιήσει την ιατρική χρήση της κάνναβης από το 2014, μιλούν για ποσό μεγαλύτερο από 1 δισεκατομμύριο δολάρια.

Η αμερικανική επιδημία των οπιοειδών

Τα οπιοειδή (κυρίως συνθετικά παράγωγα του οπίου) παυσίπονα, όπως τα Vicodin, Hydrocodone, Oxycodone, συνταγογραφούνται νομίμως από τους γιατρούς για τον χρόνιο πόνο. Οι Αμερικανοί ασθενείς που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρόνιου πόνου υπολογίζονται σε περισσότεροι από 100 εκατομμύρια! Πρόκειται για νόσο ιδιαίτερα επώδυνη, που στερεί στους πάσχοντες τη δυνατότητα να ζήσουν φυσιολογικά.

Την ίδια στιγμή, και στην Ευρώπη τα νούμερα είναι ιδιαίτερα υψηλά, καθώς η πρόσφατη έκθεση για τη δημόσια υγεία στη Βρετανία, ανέφερε ότι στη χώρα, την περίοδο 2017-2018, συνταγογραφήθηκαν οπιοειδή αναλγητικά σε 5,7 εκατ. άτομα.
Οι ασθενείς που λαμβάνουν οπιοειδή φάρμακα για να αντιμετωπίσουν τον χρόνιο πόνο εθίζονται σε αυτά και χρειάζονται διαρκώς μεγαλύτερες δόσεις για να μην πονάνε.

Αρκεί όμως η ακόμη και τυχαία λήψη μιας υπερβολικής δόσης για να φέρει το θάνατο. Και η τυχαιότητα αυτή… δεν είναι εντελώς τυχαία, καθώς σταδιακά, οι δόσεις γίνονται επικίνδυνες και οι γιατροί, φοβούμενοι για την υγεία του ασθενούς ή τον έλεγχο των αρχών, σταματούν να τα συνταγογραφούν. Έτσι ο εθισμένος σε αυτά ασθενής, χωρίς να έχει πλέον πρόσβαση στο φάρμακο, με το οποίο αντιμετωπίζει τον πόνο που τον βασανίζει, καταφεύγει στην μαύρη αγορά. Εκεί, θα βρει παράνομα παυσίπονα ή θα προμηθευτεί ηρωίνη που είναι ο πιο συχνός αντικαταστάτης των οπιοειδών.

Τα επίσημα στοιχεία του αμερικανικού κράτους είναι ανατριχιαστικά: Ενδεικτικά, το 2011 το 55% όλων των θανάτων από υπερβολική δόση ναρκωτικών, προήλθε από την κατηγορία των συνταγογραφούμενων οπιοειδών. Το 2015 η «επιδημία των οπιοειδών» είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 33.000 ανθρώπων.

Η κάνναβη άρχισε μόλις πρόσφατα να συνιστάται επίσημα για τη θεραπεία του πόνου αντί των οπιοειδών. Στις Πολιτείες της Αμερικής που έχει νομιμοποιηθεί η ιατρική χρήση της, σημειώθηκε 25% μείωση στις επισκέψεις στα νοσοκομεία που σχετίζονται με τη χρήση οπιοειδών και σε 13 από αυτές τις Πολιτείες οι μελέτες έδειξαν πως ο αριθμός των θανάτων που σχετίζονται με τη χρήση οπιοειδών μειώθηκε κατά 33%.

Πως λειτουργεί η κάνναβη στον χρόνιο πόνο

Ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει το ενδοκανναβινοειδές σύστημα (ECS), που αποτελείται από υποδοχείς που βρίσκονται σε όλο το σώμα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, του νευρικού συστήματος και αρκετών οργάνων μας. Το ECS διαχειρίζεται πολλές λειτουργίες, όπως τη διάθεση, τον ύπνο, την όρεξη, την αίσθηση του πόνου και άλλες.

Μελέτες σχετικές με τον χρόνιο πόνο και την ιατρική χρήση της κάνναβης καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το φυτό και τα παράγωγά του, ενεργοποιώντας τους σχετικούς υποδοχείς στο σώμα μας, το επαναφέρουν σε ισορροπία. Και αυτό θεωρείται σημαντικό για τη θεραπεία του χρόνιου πόνου αλλά και των διαταραχών του ύπνου, δυο καταστάσεις για τις οποίες συχνά συνταγογραφούνται τα οπιοειδή.
Σε μελέτη του 2017, οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ και του Κέντ ερεύνησαν 2.810 συμμετέχοντες, θέτοντας ερωτήματα για τον πόνο και τη χρήση οπιοειδών και κάνναβης.

Μεταξύ αυτών, 828 ασθενείς είχαν χρησιμοποιήσει οπιοειδή φάρμακα τους τελευταίους 6 μήνες για να θεραπεύσουν τον πόνο τους. Από αυτούς, το 97% «συμφώνησε έντονα» ότι η ανάγκη τους για οπιοειδή μειώθηκε όταν κατανάλωσαν και κάνναβη. Το 89% επίσης «συμφώνησε έντονα» ότι τα οπιοειδή που έπαιρναν είχαν ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως ναυτία και δυσκοιλιότητα.
Το πλέον ενδιαφέρον αποτέλεσμα της έρευνας είναι ότι το 81% των συμμετεχόντων σε αυτήν, «συμφώνησε έντονα» ότι η χρήση της κάνναβης μόνη της, χωρίς τη συνοδεία οπιοειδών, ήταν αποτελεσματικότερη ως θεραπεία από τη λήψη κάνναβης μαζί με τα οπιοειδή.
Ήδη, εταιρείες όπως η Axim Biotechnologies Inc., η Nemus Bioscience Inc. και η Intec Pharma Ltd. αναζητούν τρόπους παραγωγής παυσίπονων με βάση την κάνναβη.

Παρόλα αυτά, για τον Αμερικανικό Οργανισμό Καταπολέμησης των Ναρκωτικών (Drug Enforcement Administration, DEA) τα συνταγογραφούμενα οπιοειδή θεωρούνται ακόμη και σήμερα λιγότερο επικίνδυνα από την κάνναβη. Ενώ βέβαια, ποτέ κάποιος δεν πέθανε από υπερβολική δόση κάνναβης.

Οι φαρμακοβιομηχανίες και «οι χορηγίες τύπου Novartis»

Οι αμερικανικές φαρμακοβιομηχανίες από τη μια προσπαθούν να αποτρέψουν ή να καθυστερήσουν τη νομιμοποίηση της κάνναβης κι από την άλλη τρέχουν να πατεντάρουν συστατικά του φυτού. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Insys. Όπως αναφέρει ο Guardian, η εταιρεία αφού πρώτα έκανε τα αδύνατα δυνατά για να μην νομιμοποιηθεί το φυτό, όταν απέτυχε, έσπευσε να πατεντάρει τη δική της συνθετική κάνναβη.

Κάποιες άλλες πάλι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν ήδη κατοχυρώσει πατέντες σχετικές με το φυτό, ενώ άλλες κάνουν πειράματα για την παραγωγή γενετικά μεταλλαγμένων σπόρων κάνναβης.

Τα κέρδη από την πώληση οπιοειδών είναι τόσο μεγάλα, ώστε σύμφωνα με «το σκανδαλάκι» που έγινε γνωστό το 2017, στην Αμερική οι φαρμακευτικές δεν δίσταζαν να χρησιμοποιούν «τακτικές Novartis», χρηματίζοντας μέχρι και συλλόγους ασθενών για να προωθήσουν τα οπιοειδή προϊόντα τους. Ο ιδρυτής της εταιρείας Insys, ο John Kapoor, συνελήφθη για το λόγο αυτό και η υπόθεσή του βρίσκεται στα αμερικανικά δικαστήρια.

Σύμφωνα με το Mother Jones, οι φαρμακευτικές «χρηματοδότησαν» την τελευταία πενταετία με 9 εκατομμύρια δολάρια μια σειρά «συλλόγων» και «ομάδων παροχής συμβουλευτικής σε ασθενείς» ώστε «να λένε μια καλή κουβέντα» για τα οπιοειδή φάρμακά τους.
Έτσι, σύλλογοι και επιστημονικές εταιρείες… με καθωσπρέπει ονόματα, που εκπροσωπούν χιλιάδες επιστήμονες και ασθενείς, έλαβαν το δωράκι τους. Μόνο η US Pain Foundation, η Academy Of Integrative Pain Managment και η American Academy Of Pain Medicine, έλαβαν από το 2012 έως το 2017 περισσότερα από 5 εκατομμύρια δολάρια «μπαξίσι» από τις φαρμακευτικές εταιρείες. Πιο χουβαρντάδες αποδείχτηκαν οι εταιρείες Purdue, Insus και Depomed, οι οποίες την ίδια πενταετία «προσέφεραν για το κοινό καλό» περισσότερα από 8 εκατομμύρια δολάρια.

Η Purdue κήρυξε πτώχευση τον περασμένο Σεπτέμβριο στο πλαίσιο των προσπαθειών της να αντιμετωπίσει τις χιλιάδες αγωγές εναντίον της, ενώ λίγες ημέρες πριν, το δικαστήριο της Οκλαχόμα επέβαλε πρόστιμο 572 εκατ. δολαρίων στην Johnson & Johnson, κρίνοντας ότι με την «ψευδή, παραπλανητική και επικίνδυνη» εκστρατεία πωλήσεων που εφάρμοσε σε συνεργασία με άλλες φαρμακευτικές εταιρείες, προκάλεσε εθισμούς και θανάτους από υπερβολική δόση, οδηγώντας στην «επιδημία οπιοειδών».
Και η ζωή συνεχίζεται, με τις θεραπευτικές ιδιότητες της κάνναβης να θεωρούνται επισήμως «υπό εξέταση» και τα οπιοειδή φάρμακα να συνταγογραφούνται μαζικά…