Σχόλια για το νομοσχέδιο “Διατάξεις για την παραγωγή τελικών προϊόντων Φαρμακευτικής Κάνναβης”

Το κείμενο προτάσεων και θέσεων του Μιχάλη Θεοδωρόπουλου που κατατίθεται σήμερα στη Βουλή προς ενημέρωση των βουλευτών με αφορμή τη συζήτηση του νέου νόμου για τη φαρμακευτική κάνναβη:

Το νομοσχέδιο για την φαρμακευτική χρήση της Κάνναβης είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα που το περιμένει η κοινότητα των ασθενών και οι επιχειρηματίες στην Ελλάδα εδώ και πολύ καιρό. Δυστυχώς όμως παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις και ασαφή σημεία που χρήζουν περαιτέρω προσοχής και βελτίωσης.

Με μια πρώτη ανάγνωση του νομοσχεδίου γίνονται ορατά μια σειρά από πολιτικά και τεχνικά ζητήματα τα οποία δεν θα περίμενε κανείς να συναντήσει, δεδομένης της εκπεφρασμένης πολιτικής βούλησης του Κυβερνώντος κόμματος να ρυθμίσει συνολικά την ιατρική χρήση της Κάνναβης και να μεταρρυθμίσει τις πολιτικές για τα “ναρκωτικά”, καθώς και του εκτενούς διαστήματος (18 μήνες) σύνταξης και προετοιμασίας του εν λόγω νομοσχεδίου.

Η κοινότητα των ασθενών, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με σημαντική δράση και γνώση πάνω στο ζήτημα, καθώς και επιχειρηματίες που ασχολούνται ήδη με τον κλάδο της κάνναβης έχουν καταθέσει σειρά ολοκληρωμένων προτάσεων στην πολιτική ηγεσία τα τελευταία 2 χρόνια με στόχο να επηρεάσουν θετικά την μεταρρύθμιση της πολιτικής για την ιατρική χρήση της κάνναβης, στη βάση των διεθνών καλών πρακτικών και των πιο πρόσφατων επιστημονικών εξελίξεων.

Μάλιστα τον Απρίλιο του 2016 σύλλογοι ασθενών και άλλες οργανώσεις είχαν καταθέσει στον Υπουργό Υγείας, Α. Ξανθό αναλυτικές προτάσεις μαζί με 43.000 υπογραφές πολιτών που τις υποστηρίζουν. Δυστυχώς η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των προτάσεων δεν λήφθηκε υπόψη στην σύνταξη αυτού του νομοσχεδίου.

Το μείζον πολιτικό ζήτημα που ανακύπτει είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει μια συνολική προσέγγιση σε ότι αφορά την ιατρική χρήση της Κάνναβης, όπως βλέπουμε σε αρκετές άλλες χώρες (Σας καταθέτουμε έγγραφα από τα Υπουργείο Υγείας του Ισραήλ, του Καναδά, καθώς και της Δανίας για μερικές πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις). Όπως λέει και ο τίτλος του ν/σ η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση αφορά μόνο την παραγωγή τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης. Καταρχάς η Κάνναβη είναι ένα φυτό που δεν διαχωρίζεται σε φαρμακευτικό και ευφορικό, αλλά έχει φαρμακευτική και ευφορική χρήση. Μια ρύθμιση που αφορά μόνο την παραγωγή τελικών φαρμακευτικών προϊόντων από Κάνναβη, δεν αφορά ούτε τους ασθενείς, αλλά ούτε και το ίδιο το φυτό, παρά μόνο συγκεκριμένους επιχειρηματίες.

Δυστυχώς στο πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο δεν περιλαμβάνεται καμία πρόβλεψη που να αφορά την προσβασιμότητα των ασθενών στο φυτικό φάρμακο Κάνναβη, στην συνταγογράφησή του καθώς και καμία πρόβλεψη για τους διαφορετικούς τρόπους λήψης που θα έχουν στην διάθεσή τους οι ασθενείς. Δυστυχώς διαφαίνεται ότι δίνεται το πράσινο φως μόνο στα εγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα και όχι στο ίδιο το φυτό στην φυσική του μορφή (αποξηραμένο και ωμό), αλλά ούτε και στα έλαια πλήρους φάσματος (εκχυλίσματα) που δεν έχουν άδεια κυκλοφορίας σαν (φυτικά) φάρμακα, αλλά κυκλοφορούν ως γαληνικά σκευάσματα. Θα πρέπει να υπάρξει άμεσα σχετική νομοθεσία από το Υπουργείο Υγείας που θα μεριμνήσει για τα παραπάνω.

Επίσης, αν και πρόσφατα η Κάνναβη μεταφέρθηκε στην Κατηγορία Β των ελεγχόμενων ουσιών με αποδεδειγμένη ιατρική εφαρμογή και ακολούθησαν εξαγγελίες από τον Υπουργό Υγείας ότι πλέον οι ασθενείς μπορούν να εισάγουν εγκεκριμένα φάρμακα με κανναβινοειδή, ακόμα δεν έχει παρουσιαστεί καμιά ουσιαστική εξέλιξη πάνω στο θέμα. Ασθενείς που έχουν παραγγείλει σκευάσματα από το εξωτερικό, αλλά και κάνναβη στην φυσική της μορφή από την μοναδική εταιρία στην Ευρώπη που την προμηθεύει, δεν έχουν καταφέρει ακόμα να ξεπεράσουν τους σκοπέλους της γραφειοκρατίας, αλλά και την αποποίηση και μετατόπιση ευθυνών ανάμεσα στις διαφορετικές υπηρεσίες. Το προτεινόμενο ν/σ δεν βελτιώνει και δεν ξεδιαλύνει την κατάσταση προς όφελος των ασθενών αφού δεν προβλέπει αντίστοιχη ρύθμιση. Εξίσου θα πρέπει να υπάρξει σύντομα σχετική ρύθμιση από το Υπουργείο Υγείας για να ικανοποιηθούν άμεσα για αρχή οι ασθενείς που έχουν ζητήσει μερικά από τα ελάχιστα διαθέσιμα εγκεκριμένα φάρμακα.

Επιπροσθέτως, η Κυβέρνηση δεν προχώρησε τελικά σε μια de jure αποποινικοποίηση της κατοχής κάνναβης (συγκεκριμένων ποσοτήτων) για ιατρική χρήση που θα έπρεπε να είναι το πρώτο βήμα της νόμιμης ρύθμισης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο ασθενής- χρήστης κάνναβης να εξακολουθεί να είναι εκτεθειμένος απέναντι στα αστυνομικά όργανα που θα πρέπει να τον οδηγούν στον εισαγγελέα αν βρίσκουν μια ποσότητα κάνναβης ή φυτών στην κατοχή του. Κατά συνέπεια δεν αποποινικοποιείται και η οικιακή καλλιέργεια κάνναβης για προσωπική/ ιατρική χρήση που είναι ένα πάγιο αίτημα και δικαίωμα πολλών ασθενών που προτιμούν να καταναλώνουν την κάνναβη στην φυσική της μορφή και να καλλιεργούν το φάρμακο τους σε χαμηλή τιμή αντί να το αγοράζουν πανάκριβα μεταποιημένο και συσκευασμένο. Η οικιακή καλλιέργεια για ιατρική χρήση είναι νόμιμη στον Καναδά, σε 17 Πολιτείες των ΗΠΑ, στην Ουρουγουάη, στην Γερμανία, το Βέλγιο και την Ισπανία, ενώ σε αρκετές ακόμα Ευρωπαϊκές χώρες βρίσκεται σε καθεστώς πταίσματος. Αυτό έχει συμβάλει και στην δημιουργία μιας δυναμικής αγοράς με κύκλο εργασιών πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Η Πολιτεία οφείλει να παρέχει τεχνική υποστήριξη για την καλλιέργεια, τις ποικιλίες και τη δοσολογία, καθώς και οδηγίες ασφαλούς χρήσης από το να αγνοεί ότι υπάρχουν ασθενείς που καλύπτουν με αυτό τον τρόπο τις ανάγκες τους.

Ένα εξίσου σημαντικό πολιτικό ζήτημα είναι ότι δεν προσδιορίζεται μια ανεξάρτητη αρχή που θα διαχειριστεί την προσφορά και διάθεση Κάνναβης για ιατρική χρήση (κατά παράβαση της Συνθήκης του ΟΗΕ), ενώ το γεγονός ότι μιλάμε για μία άδεια για καθετοποιημένες γραμμές παραγωγής τελικών προϊόντων με φαρμακευτικά πρότυπα αποκλείει τους μικρομεσαίους παραγωγούς και επιχειρηματίες, καθώς το κόστος εισόδου και αρχικής επένδυσης είναι αρκετά υψηλό. Οι αγρότες αποκλείονται από το γεγονός ότι οι καλλιέργειες Κάνναβης με φαρμακευτικά πρότυπα επιτάσσουν κλειστού τύπου εγκαταστάσεις με πλήρως ελεγχόμενες συνθήκες.

Από τα παραπάνω πολιτικά ζητήματα προκύπτουν και αρκετά τεχνικά θέματα που έχουν ήδη παρουσιαστεί σε άλλες χώρες και έχουν αναγνωριστεί ως σφάλματα που επιζητούν βελτίωση. Η εμπειρία από Τσεχία, Ισραήλ και Γερμανία μας έχει δείξει ότι αν δεν είναι ξεκάθαρα από την αρχή τα ζητήματα ισότιμης προσβασιμότητας, συνταγογράφησης, δοσολογίας, καθώς και των ποσοτήτων Κάνναβης που μπορούν να κατέχουν οι ασθενείς την κάθε εκάστοτε στιγμή σε περίπτωση ελέγχου, τότε δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα εφαρμογής. Δεν αρκεί μόνο η ρύθμιση της παραγωγής και η διασφάλιση της ποιότητας των τελικών προϊόντων. Πρέπει να ρυθμιστούν εξαρχής:

  • Η ποσότητα Κάνναβης (ξηρής ύλης) που επιτρέπεται να κατέχουν οι ασθενείς (στην Γερμανία επιτρέπεται όση ποσότητα χρειάζεται ο ασθενής για να καλύψει τις ανάγκες του για 1 μήνα, όπου μετά από συνταγογράφηση του Ιατρού καθορίζεται αυτή η ποσότητα πχ 40 γραμμάρια/ μήνα).

  • Η συνταγογράφηση για ένα σύνολο παθήσεων, από σχεδόν όλες τις ειδικότητες των Ιατρών (πχ στην Γερμανία μπορούν να συνταγογραφούν κάνναβη οι περισσότερες ειδικότητες αλλά μόνο ως τελευταία θεραπευτική επιλογή, ενώ και στην Τσεχία που έχει κάτι σαν δίγραμμη συνταγή από ορισμένους ιατρούς παρουσιάζονται σοβαρά προβλήματα πρόσβασης).

  • Η ισότιμη προσβασιμότητα για όλους τους ασθενείς. Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει Ιατρός που μπορεί να συνταγογραφήσει κάνναβη σε μέγιστη απόσταση 100 χιλιομέτρων από τον τόπο κατοικίας του ασθενή, ή σε ότι αφορά τα νησιά να υπάρχει σε όλα με πληθυσμό 10.000 κατοίκων και άνω. Στην Τσεχία που έχει θεσπίσει όριο ηλικίας για την θεραπεία με Κάνναβη (για τους άνω των 18) έχουν σημειωθεί σοβαρά προβλήματα με παιδιά που έχουν ανάγκη την θεραπεία, ενώ στην Γερμανία έχουν τεθεί οι προϋποθέσεις για την παροχή Κάνναβης για θεραπεία και για τους κάτω των 18).

Σοβαρά προβλήματα εφαρμογής και ισότιμης προσβασιμότητας έχουν σημειωθεί σε Τσεχία, Γερμανία και Ισραήλ όπου η Κάνναβη παρέχεται ως η τελευταία θεραπευτική επιλογή στους ασθενείς ή μόνο σε συγκεκριμένες κρίσιμες παθήσεις. Σε Καναδά, ΗΠΑ, Αυστραλία και Ουρουγουάη η Κάνναβη αποτελεί πρώτη επιλογή θεραπείας και δίνουν το δικαίωμα σχεδόν σε όλους τους Ιατρούς να την συνταγογραφούν απρόσκοπτα για μια σειρά παθήσεων.

Σε επίσης τεχνικό επίπεδο, το ν/σ δεν προσδιορίζει κατά πόσο θα θεωρείται τελικό προϊόν ο ξηρός ανθός κάνναβης και κατά πόσο θα εμπίπτουν στον ορισμό του τελικού προϊόντος σκευάσματα (εκχυλίσματα, βάμματα, εμπλουτισμένα τρόφιμα- πχ μπισκότα, αλοιφές επάλειψης) που δεν είναι εγκεκριμένα φάρμακα. Σε όλες τις προαναφερθείσες χώρες η Κάνναβη στην φυσική της μορφή (αποξηραμένη και ωμή) είναι διαθέσιμη στους ασθενείς ως τελικό προϊόν.

Ο ορισμός των επιτρεπόμενων ποικιλιών Κάνναβης (με περιεκτικότητα σε THC >0.2%) (παράγραφος 1) είναι επίσης προβληματικός (και δεν παρουσιάζεται σε καμιά άλλη εθνική νομοθεσία), καθώς αποκλείει την αξιοποίηση των ποικιλιών πολύ χαμηλής περιεκτικότητας THC και υψηλής σε CBD που δεν περιλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό κατάλογο των ποικιλιών βιομηχανικής κάνναβης που επιτρέπεται η καλλιέργειά τους. Η Αυστραλία μάλιστα προσδιορίζει το Γένος (Cannabis L) και όχι το είδος (Cannabis Sativa L) για να περιλαμβάνει όλες τις ποικιλίες, αλλά και για να μην συγχέετε με την βιομηχανική Κάνναβη (ιδιαίτερα στην Ευρώπη).

Ένα σημείο που είναι αρκετά ασαφές στην ερμηνεία του είναι ότι η καλλιεργούμενη περιοχή πρέπει να είναι “κλειστή” (παράγραφος 2γ), ενώ το πιο προβληματικό σημείο σε τεχνικό επίπεδο φαίνεται να είναι η παράγραφος 7. Σε αυτήν το ν/σ φαίνεται να διακατέχεται από την φοβία του να μη γίνει η Ελλάδα το θερμοκήπιο της Ευρώπης και ντύνει τους Έλληνες επιχειρηματίες με ένα μανδύα προστατευτισμού, καθώς επιβάλει την εξαγωγή μόνο τελικών προϊόντων και όχι πρώτων υλών. Αυτό είναι μια πολύ επικίνδυνη τακτική που δεν ενισχύει απαραίτητα την ανταγωνιστικότητα των Ελλήνων επιχειρηματιών, μπορεί μακροπρόθεσμα να προβεί προς όφελος των μεγάλων (πολυεθνικών) εταιριών, ενώ περιορίζει αισθητά τα προσδοκώμενα έσοδα αλλά και την απασχολησιμότητα.

Συνοψίζοντας, το νομοσχέδιο εγκρίνει μια ενιαία άδεια για την παραγωγή, κατοχή, μεταφορά, αποθήκευση και προμήθεια πρώτων υλών και ουσιών (παράγραφος 1), για την εισαγωγή σπόρων για σπορά (παράγραφος 7), καθώς και για την παραγωγή τελικών φαρμακευτικών προϊόντων με σκοπό την προμήθεια του κρατικού μονοπωλίου ή την εξαγωγή τους (παράγραφοι 1 και 7). Ταυτόχρονα δεν ρυθμίζει την εισαγωγή και διάθεση τελικών προϊόντων, ενώ απαγορεύει ρητά την εισαγωγή, διάθεση και εξαγωγή πρώτων υλών και ουσιών, καθώς και την διάθεση και εξαγωγή σπόρου προς σπορά (παράγραφος 7). Αυτή η προσέγγιση θα προκαλέσει σίγουρα πολλά προβλήματα στον εμπορικό κόσμο, είναι αρκετά περιοριστική για τους Έλληνες επιχειρηματίες, θα προκαλέσει μικρότερη διείσδυση στην παγκόσμια αγορά κάνναβης και μειωμένο μερίδιο της πανευρωπαϊκής αγοράς, θα έχει ως αποτέλεσμα περιορισμένη απασχόληση, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε νομικές περιπέτειες την Πολιτεία, αν υπάρξει έλλειψη ελληνικής παραγωγής οι ασθενείς θα μείνουν χωρίς το φάρμακό τους αφού απαγορεύεται η εισαγωγή πρώτων υλών, ενώ θα δημιουργήσει διάφορες στρεβλώσεις και προβλήματα εφαρμογής που θα επιβάλουν την αναθεώρησή της σύντομα.

Μιχάλης Θεοδωρόπουλος, MSc.

Σύμβουλος Περιβάλλοντος και εφαρμογών Κάνναβης

Ηλιόσποροι, ΚΑΝΝΑΒΙΟ ΚΟΙΝΣΕΠ, HempKanna Consulting, ICCI, ENCOD.