ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ ΤΗΣ ΚΑΝΝΑΒΗΣ

Το Απαγορευμένο «Ιερό» Φυτό από την Αρχαιότητα ως τις Μέρες μας

«Μ’ αρέσει η Μαριχουάνα γιατί θέλω να πάω στον Παράδεισο προτού πεθάνω», MichaelSimmons, δημοσιογράφος.

«Η Μαριχουάνα οδηγεί στο φιλειρηνισμό και στη κομμουνιστική ‘’πλύση εγκεφάλου’’»

Harry Anslinger, Αμερικανός Επίτροπος για τα Ναρκωτικά, 1948

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΜΚΟΣ** 

Διαβάστε στο Mέρος Ά: Η Ιστορία του «Ιερού Χόρτου» / Оι Πρώτοι Χασισοπότες / Ζωροάστρες, Πρώιμοι Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι «Άγιοι» Χασισοπότες

Διαβάστε στο Μέρος ‘Β: Αφγανοί Λάτρεις του Χασίς / Η Φονική Αδελφότητα των «Χασισένιων» (Ασσασίνων) / Η Διασπορά της Χασισοποτείας στην Ευρώπη και στο Νέο Κόσμο.

Μέρος ΄Γ

•  Η Λέσχη των Χασισοποτών
• Μια Ευκαιρία στον «Παράδεισο» να Πάω…
• Αμερικανικό Πάθος για Κάνναβη
• Η Απαγόρευση της Κάνναβης

Η εμφάνιση της νέας ψυχοτρόπου ουσίας αιχμαλώτισε το ενδιαφέρον της γαλλικής ιατρικής κοινότητας, και από το 1840 ποικίλες εφαρμογές της κάνναβης διατίθονταν ελεύθερα σε πολλά φαρμακεία του Παρισιού. Η ψυχαγωγική της χρήση επίσης διαδόθηκε και έγινε της μόδας με την ίδρυση της Λέσχης των Χασισοποτών –μια λέσχη που προσήλκυε την αφρόκρεμα της γαλλικής κουλτούρας.

Την ίδια στιγμή που οι Γάλλοι ανακάλυπταν τη χαρά του χασίς στην Αφρική, οι Βρετανοί αποικιοκράτες το συναντούσαν στην Ινδία. Οι Ινδοί είχαν ήδη αναπτύξει ένα ιδιαίτερα περίπλοκο δίκτυο διανομής της κάνναβης πολύ πριν φτάσουν οι Βρετανοί. Το εμπόριο χασίς και μαριχουάνας φορολογήθηκε και ρυθμίστηκε αυστηρά, διοχετευόμενο πλέον μέσα από επίσημα κυβερνητικά μαγαζιά. Ο βολβός του χασίς εισαγόταν από το Τουρκεστάν εκείνη την περίοδο, ενώ η μαριχουάνα καλλιεργούταν οικιακά, κυρίως γύρω από τη Βεγγάλη. Η χρήση της κάνναβης στην Αγγλία ήταν πολύ διαδεδομένη, ακόμη και για ιατρικούς σκοπούς: η ίδια η Βασίλισσα Βικτωρία τη χρησιμοποιούσε ως παυσίπονο.

Οι ψυχοδιεγερτικές ιδιότητες του χασίς έγιναν γνωστές στο γαλλικό κοινό από τον Δρ. Jacques Joseph Moreau. Χρησιμοποιώντας ο ίδιος τον εαυτό του ως πειραματόζωο, ερεύνησε και δημοσίευσε, στις αρχές του 1840, δύο σημαντικές μελέτες για τα αποτελέσματα του χασίς. Εκτός από τους παρανοϊκούς φόβους και την αποξένωση, ο Μορώ περιέγραψε τα φαιδρά όνειρα και τις ψευδαισθήσεις που υπέστη υπό την επήρειά του.

Οι ποιητές Μποντλαίρ και Γκοτιέ πήγαν να ακούσουν μια ομιλία του Μορώ. Τους φάνηκε ιδιαίτερα προκλητική. Το χασίς ήταν καινούργιο, εξωτικό και ανατολίτικο –στην πραγματικότητα, ταίριαζε με την παρακμιακή αισθητική που επιχειρούσαν να αναπτύξουν εκείνη την εποχή. Εξασφαλίζοντας την καθοδήγηση και υποστήριξη του Δρ Μορώ, καθιέρωσαν μηνιαίες συναντήσεις της Λέσχης των Χασισοποτών στα μεγαλοπρεπή σαλόνια του μπαρόκ ξενοδοχείου του 17ου αιώνα, του Hotel de Lausan, στην μποέμικη Quarter Latin του Παρισιού. Άλλα διακεκριμένα μέλη της λέσχης ήταν ο ζωγράφος Ευγένιος Ντελακρουά και ο συγγραφέας Αλέξανδρος Δουμάς. Ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ και ο Βίκτωρ Ουγκώ ήταν τακτικοί επισκέπτες.

Μια Ευκαιρία στον «Παράδεισο» να Πάω…

Υπάρχουν πολλές καταγραφές των όσων διαδραματίζονταν κατά τις συναντήσεις της λέσχης. Ο Γκοτιέ, συγκεκριμένα, μας άφησε μια υπέροχη ατμοσφαιρική διήγηση για την πρώτη συνάντηση της λέσχης: «Το παλιό σκουριασμένο μάνταλο άνοιξε και η πόρτα από ογκώδη μαδέρια στηριζόταν στους μεντεσέδες». Μόλις μπήκε μέσα, ο Γκοτιέ αναφέρει πώς ο Δρ Μορώ τού προσέφερε ένα ασημένιο κουτάλι χασίς, ψιθυρίζοντας συνωμοτικά: «Αυτό θα αφαιρεθεί από το μερίδιό σου στον Παράδεισο». Μετά, καθώς το χασίς άρχισε να κάνει τη γύρα, ο Γκοτιέ σημειώνει πώς ξαφνικά «όλα φαίνονταν μεγαλύτερα, πλουσιότερα, πιο λαμπρά… Το νερό που ήπια έγινε το πιο εξαιρετικό κρασί, το κρέας στο στόμα μου έμοιαζε με φράουλες, οι φράουλες με κρέας. Δεν μπορούσα να διακρίνω ένα ψάρι από ένα κοτολέτα».

Παρατηρεί, επίσης, ότι ένας από τη συντροφιά είχε λιποθυμήσει στην καρέκλα του, «τα μάτια του απλανή και τα χέρια του ακίνητα» και πώς αφέθηκε να βυθιστεί στην άπατη θάλασσα του τίποτα». Εκφράσεις όπως «τι ευτυχία» «κολυμπώ στην έκσταση» και «βυθίζομαι στα βάθη της ευχαρίστησης» ηχούσαν μεταξύ των μακάριων συνδαιτυμόνων.

Καθώς η βραδιά προχωρούσε, ο Γκοτιέ περιγράφει πώς η αρχική προσβολή στις αισθήσεις του υποχωρούσε και έδινε τη θέση της σε μια αίσθηση ευεξίας: «Ο αέρας με χάιδευε σχηματίζοντας άπειρες ηδονικές ρουφήχτρες. Μια ευχάριστη απάθεια με συνεπήρε πάνω στον καναπέ». Ένιωθε το σώμα του να διαλύεται και να γίνεται διαπερατό, με φαντασμαγορικά κύματα ήχων και χρώματος να τον αποπλένουν. Όμως ο καημένος ο ποιητής έχει νανουριστεί σε μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας και η ηρεμία του σύντομα θρυμματίζεται από μια σειρά τρομακτικών ψευδαισθήσεων. Κοιτώντας σε έναν καθρέφτη –πάντα μοιραίο για έναν μαστουρωμένο– βλέπει ότι έχει μεταμορφωθεί σε έναν μπλε ελέφαντα. Τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο και η παράνοια αρχίζει. Μόνο όταν ο Γκοτιέ φτάνει στο σπίτι, τελικά συνέρχεται, εξαντλημένος και σοκαρισμένος, από την επήρεια του χασίς.

Ο Μποντλαίρ έγραψε κι αυτός με λεπτομέρειες για τις εμπειρίες του εκεί, παρομοιάζοντας την επήρεια του χασίς με μια προβολή μεγαλοποίησης της πραγματικής ζωής και της καθημερινότητας. Γράφει πώς τα φώτα και τα χρώματα αποκτούν μια επιπρόσθετη ένταση και πώς οι αισθήσεις μπερδεύονται. «Το χασίς πάντα προκαλεί μεγαλοπρέπεια φωτός, λαμπρότητα χρώματος, σειριακές εμφανίσεις ρευστού χρυσού… Οι ήχοι μεταμφιέζονται σε χρώματα, τα χρώματα ανθίζουν μέσα σε μουσική».

Η Λέσχη των Χασισοποτών ήταν ορόσημο στην ιστορία της κάνναβης. Μέσα από τις σημειώσεις και τα αρχεία του Μποντλαίρ, του Γκοτιέ, του Μορώ και άλλων αναγνωρίζουμε την πρώτη ικανοποιητική ανάλυση που επιχειρήθηκε στη Δύση για το ευφορικό φυτό και τις συνέπειές του.

Αμερικανικό Πάθος για Κάνναβη

Η μεγαλύτερη επιρροή της κάνναβης εκείνη την εποχή ήταν στη Βόρεια Αμερική. Μια πληθώρα προϊόντων μαριχουάνας άρχισε να εμφανίζεται σε αμερικάνικα φαρμακεία, συμπεριλαμβανομένων τσιγάρων γαρνιρισμένων με κάνναβη, που λεγόταν ότι κάνουν θαύματα στους ασθματικούς.

Η ψυχαγωγική χρήση της κάνναβης επίσης συνέχισε. Η περιέργεια του συγγραφέα Fitz Huge Ludlow –φίλου και σύγχρονου του Μαρκ Τουέιν– είχε διεγερθεί από τις αναφορές για τη Λέσχη των Χασισοποτών στο Παρίσι, και αποφάσισε να επιχειρήσει ο ίδιος κάποια έρευνα. Κράτησε σημειώσεις από τις δικές του εμπειρίες με κάνναβη, που δημοσίευσε σε μορφή βιβλίου το 1857 –μια φανταστική και κάπως παραφουσκωμένη δουλειά.

Το πάθος της Αμερικής για μαριχουάνα τροφοδοτήθηκε περαιτέρω μέσα από τη Philadelphia’ s Centennial Exposition του 1876. Επρόκειτο για ένα Τουρκικό Περίπτερο Χασίς, οι επισκέπτες του οποίου προσκαλούνταν να γευτούν μια τζούρα ναργιλέ. Το θέαμα είχε τεράστια επιτυχία με πλήθος κόσμου να συρρέει εκεί. Μέσα σε μια δεκαετία κάθε αμερικανική πόλη που «σεβόταν» τον εαυτό της διέθετε κάποιο «άντρο» χασίς. Εκτός από τη Φιλαδέλφεια παρόμοιες αδελφότητες ξεφύτρωναν σε διάφορες πόλεις, όπως το Σικάγο, η Νέα Ορλεάνη, η Νέα Υόρκη και η Βοστόνη. Μέχρι το 1880 υπολογιζόταν ότι υπήρχαν περισσότερες από 500 τέτοιες μόνο στη Νέα Υόρκη.

Ένα άρθρο στο περιοδικό Harper το 1883 περιέγραφε μια από αυτές. Ο τόνος του αρθρογράφου ήταν φτηνή επίδειξη εντυπωσιασμού, καθώς έμενε στο ότι οι καπνιστές φορούσαν παντόφλες, μεταξωτούς μανδύες και καπέλα με φούντες, και ότι έγερναν στις καρέκλες τους σε κωματώδη κατάσταση. Περιγράφονται ως εντελώς τρελοί, χαμένοι σε όνειρα, επιδιδόμενοι σε ζωηρές συζητήσεις με τον εαυτό τους και παραπατώντας ολόγυρα τυφλωμένοι, υποκείμενοι σε παράλογα ξεσπάσματα νευρικού γέλιου και ψευδαισθήσεις…

Η Απαγόρευση της Κάνναβης

Η Αμερική, όπου το πάθος για την κάνναβη ήταν μεγαλύτερο, πρωτοστάτησε στην απαγόρευση της. Η πληθώρα των πλεονεκτημάτων και οι πολυποίκιλες εφαρμογές καθιστούσαν την κάνναβη υπολογίσιμο ανταγωνιστή των προϊόντων πολλών βιομηχανικών κλάδων (πετρελαιοειδή, οινόπνευμα, καπνός, χημικά φάρμακα, χαρτοπολτός κ.α.), που συνεργάστηκαν στενά για να πετύχουν την απαγόρευσή της.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1930, η κάνναβη ήταν αδιαμφισβήτητα καθιερωμένη ως αξιόλογο και ακίνδυνο θεραπευτικό μέσο που συγκέντρωνε την επιδοκιμασία και την εκτίμηση του ιατρικού κόσμου: Μέχρι το 1937, το βασικό Εγχειρίδιο Φαρμακοποιίας και το Εθνικό Συνταγολόγιο των ΗΠΑ, αναφέρει την ως ακίνδυνο φάρμακο κατάλληλο για ένα ευρύτατο φάσμα ασθενειών. Αλλά το 1937 θεσπίστηκε ο νόμος Marihuana Tax Act, με τον οποίο ουσιαστικά ποινικοποιήθηκε η καλλιέργεια, η κατοχή, η χρήση και η εμπορία της Ινδικής Κάνναβης και των παραγώγων της.

Τα κρίσιμα χρόνια για την απαγόρευση της κάνναβης ήταν η περίοδος 1930-1937, που σφραγίστηκαν από τα παρακάτω γεγονότα. Το 1930 δημιουργήθηκε το «Ομοσπονδιακό Γραφείο Ναρκωτικών». Μέχρι το 1932 η φαρμακοβιομηχανία είχε τη δυνατότητα να παράγει μαζικά χημικά προϊόντα. Το 1933 έγινε η άρση της Ποτοαπαγόρευση και το αλκοόλ άρχισε και πάλι να πουλιέται ελεύθερα. Έγινε εφικτή η κατασκευή μηχανών για την παραγωγή χαρτιού από δασική ξυλεία. Τέλος την ίδια εποχή έγινε δυνατή η μαζική εισαγωγή στην αγορά των προϊόντων της πετροχημικής βιομηχανίας και του νάιλον. Για όλους αυτούς τους λόγους η κάνναβη έπρεπε να βγει από την μέση κι έτσι απαγορεύτηκε ως «επικίνδυνο ναρκωτικό». Οι Αμερικανοί χρήστες της κάνναβης έπρεπε πλέον να περάσουν στην παρανομία και να κωδικοποιήσουν τη συμπεριφορά και το λεξιλόγιο τους. Έτσι, ο καρτουνίστας Έλζι Σίγκαρ, ο δημιουργός του Ποπάϋ, έβαλε τον διάσημο ναύτη του να τρώει δυναμωτικό «σπανάκι»: «Σπανάκι» (Spinach) ήταν κατά την δεκαετία του 1930 η κωδική ονομασία της μαριχουάνας. Οι απαγορεύσεις όμως δεν εξοβέλησαν την κάνναβη από την αμερικανική κοινωνία, που πήρε την ρεβάνς της κατά τη δεκαετία του 1960 με το κίνημα των «χίπις»…

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Γιώργος Οικονομόπουλος, Ψυχεδελικά ή Ψηχοδηλωτικά: LSD, MESCALINE, HASHISH, εκδόσεις Κοινότητα, 1980

Κλεάνθης Γρίβας, Κάνναβη, Μαριχουάνα, Χασίς, Εκδοτική Θεσσαλονίκης, 2006

Κλεάνθης Γρίβας, Πλανητική Κυριαρχία και Ναρκωτικά: Τα Ναρκωτικά ως Εργαλείο της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής, Ιανός, 2006

Κλεάνθης Γρίβας, Αντίσταση στην Εποχή του Τίποτα, Ιανός 2006

Γιώργος Στάμκος, Mind Control: O Πόλεμος για τον Έλεγχο του Νου, Άγνωστο, 2005

Ηλίας Πετρόπουλος, Άγιο Χασισάκι, Νεφέλη 1987

Canavaccio: Κείμενα Περί της Ηδονιστικής Δρόγης, Εκδόσεις Heteron, 2009

Nick Jones, Spiffs: Α Celebration of Cannabis Culture, Chrysalis impact, 2003

Ψυχεδέλεια & Ψυχότροπα (ειδική έκδοση), Εκδόσεις ΑΓΝΩΣΤΟ 2010

*Αναδημοσίευση από το TVXS

 **  Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημιουργός του περιοδικού Ζενίθ